Ichki mongghulda xitay tankiliri kocha charlashni bashlidi

Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, nöwette ichki mongghulning kökxot qatarliq jaylirida xitay herbiy qoshunlirining tankiliri kochilarda charlash élip barmaqta iken.

Chet'ellerdiki mongghul teshkilatliridin ichki mongghul xelq partiyisining bash katipi keriéd kuwasgalt ependi hem jenubi mongghuliye uchur merkizi xadimi dügürjab ependi qatarliqlarning bildürüshiche, ichki mongghulda partlighan mongghullarning naraziliq namayishidin kéyin, xitay hökümitining rayon'gha qaratqan qamali barghanche kücheymekte iken.

Ichki mongghul xelq partiyisining yaponiyidiki bash katipi keriéd kuwasgalt ependining bildürüshiche, ötken heptining axiridin bashlap ichki mongghulning shilin'ghol aymiqi, kökxot sheherliride jiddiyleshken weziyet, 30-maydin bashlap pütkül ichki mongghul rayonining herqaysi jaylirigha kéngeygen.

Keriéd ependi özlirining rayondin igiligen ehwalni bayan qilip mundaq dédi: igilishimizche, nöwette xitay hökümet da'iriliri ichki mongghulgha 1989-yilidiki tyen'enmén oqughuchilar herikitini basturghan 38-armiyisini yötkep keptu. Ichki mongghuldiki uniwérsitét we ottura mekteplerde normal pa'aliyetler cheklinip, mekteplerge eskerler orunlishiptu. Yerlik da'iriler pütkül ichki mongghul rayonida bu xil jiddiy haletning 6-iyun'ghiche dawamlishidighanliqini ichki mongghuldiki téléwiziye hem yerlik gézitlerde uqturush qiliptu. Ichki mongghulda ziyaret qiliwatqan chet'el muxbirliri bizge bergen uchurlardin rayon weziyitige a'it ehwallardin xewer éliwatimiz. Emma, hazir ichki mongghulning sirt bilen bolghan barliq téléfon alaqiliri üzüwétilgenliki üchün rayondin yenimu ichkirilep melumat élishta qiyniliwatimiz.

 Erkin asiya radi'osining gu'angdung bölümige uchur bergen bir xitay puqrasi özi ichki mongghulda körgen ehwaldin bergen uchuridin melum bolushiche, nöwette ichki mongghulda jiddiy halet yürgüzülüp, qoralliq saqchilar köpeytilipla qalmastin, xitayning herbiy tanka-bronéwikliri sheher kochilirida charlashni kéche-kündüz dawamlashturmaqta iken.

Xitay puqrasi: kökxot shehiridin poyizgha chiqqinimizda, kökxot poyiz istansisining 1-derijilik herbiy halette turghinini kördüm. Wogzaldiki alahide saqchi xadimliri oq ötmeydighan kiyimlerni kiyip, qollirida aptomatlarni tutqan halda, qorallirini yoluchilargha qaritip turuptu. Poyiz longxu'a shehirige kelgende bolsa kocha charlashqa chiqqan tankilarni körduq, kochilarda qatar-qatar saqchi aptomobilliri, sanjaq-sanjaq eskerler sep bolup charlash élip bériwétiptu.

Bu bu xitay puqrasi yene özining bu menzirini körgen chaghdiki tuyghusini ipadilep mundaq dégen: men köz aldimdiki bu menzirini körüp, béshim aylinip ketti we xizmetdashlirimgha shundaq dédim, bular néme qiliwatidu? esli xelq hökümiti xelq üchün xizmet qilishi kérek idi. Emma hazir ular xelqtin qorqup bu halgha kélip qaptu.

Merkizi nyu-yorktiki jenubiy mongghuliye uchur merkizining xadimi dügürjab ependi, özlirining rayon heqqide igiligen ehwallarni Uyghur tilida bayan qildi.

Dügürjab ependi rayon weziyitining jiddiylikini bildürüp, xitay hökümet da'iriliri rayondiki intérnét we téléfon alaqisini qamal qilghini üchün, özlirining ötken hepte shilin'ghol aymiqida qolgha élin'ghan 40 nechche mongghul charwichidin bashqa, yéngidin qolgha élin'ghan kishiler heqqide uchurgha érishelmigenlikini, emma xitay da'iriliri teripidin weqege munasiwetlik dep qolgha élin'ghan kishilerning özliri mölcher qilghandin köp bölishi mumkinlikini ilgiri sürdi.

Radi'omizgha uchur yetküzgen bir xitay puqrasi yene shilin'ghol aymiqi tewesidiki dukanlarda ötken heptidin bashlap, puqralargha haraq sétish cheklen'genlikini bildürdi. U mundaq dédi: hazir hökümet da'iriliri bu yerde qawaqxana hem haraq dukanlirida haraq sétishni cheklewatidu. Hökümet puqralarning haraq ichip jédel chiqirishidin ensirewatsa kérek.

Dügürjab ependi, xitay hökümet da'irilirining shilin'ghul aymiqida yüz bergen naraziliq namayishining heqiqiy sewebi üstide izdinishning ornigha, puqralargha qarita her xil cheklimilerni chiqirip, rayon weziyitini téximu qatmal haletke ekélip qoyghanliqini tekitlidi.

Dügürjab ependi xitay hökümitining ichki mongghulda yüz bergen naraziliq namayishighimu, ilgiri tibet hem sherqiy türkistanda yüz bergen weqelerni basturushqa oxshash usul qolliniwatqanliqini ilgiri sürdi.

Dügürjab ependi sözide yene, xitay hökümitining hazir mongghullargha qarita, sherqiy türkistan Uyghurliri hem tibetlerni basturghan'gha oxshash usulni qollinip, qattiq qol wasite arqiliq rayon weziyitini kontrol qiliwatqanliqini bildürdi. U xitay hökümitining hökümet xizmitidiki sewenliklerni hem rayondiki mongghullargha qaratqan kemsitish siyasitini tüzitishning ornigha, rayonda yüz bergen mongghullarning naraziliq heriketlirini “Chet'ellerdiki mongghul teshkilatlirining qutratquluq qilishi bilen yüz bergen az sandikilerning qalaymiqanchiliqi” dep teshwiq qilish arqiliq, yene bir qétimliq zor kölemlik basturush üchün bahane izdewatqanliqini eyiblidi.