Ulugh mutepekkur sha'ir muhemmed iqbal heqqide eslime

Ulugh sha'ir muhemmed iqbal 1873- yilida pakistanning penjap wilayitige qarashliq piyalkan yézisida tughulghan bolup, meripetperwer bir a'ilining perzenti idi.

1905 - Yili londondiki kambirij uniwérsitétigha oqushqa kirip pelsepe we iqtisad fakultétini yuqiri netije bilen tügetken. Londonda turghan bu üch yil waqit ichide iqbal ereb tili we edebiyati pakoltétida oqutquchiliq qilish bilen birge, bir qatar ilmiy muhakime yighinliri achqan we bu ilmiy muhakime yighinliri bilen londonda nam chiqarghan. 1908 - Yili hindistan'gha qaytqan waqtida uning maqaliliri we shé'irlirini oqughan heweskarliri teripidin tentene bilen qarshi élin'ghan. Iqbal hindistanda ishni adwukatliqtin bashlighan bolup, wetinidiki siyasi pa'aliyetlergimu qétilip xelqige yolbashchi bolghan.

Sha'ir muhemmed iqbal shé'irlirida hindistan xelqini en'gliye mustemlikichilirige qarshi köresh qilishqa chaqirghan bolup, hindistanning musteqilliqida ghayet zor rol oynighan.

Ulugh sha'ir muhemmed iqbal heqqide köprek melumatqa ige bolush üchün musteqil tetqiqatchi we neshriyatchi abduljélil turan ependige muraji'et qilghan iduq.

Abduljélil turan bilen söhbet

Abduljélil turan ependi bilen mundaq dédi:" muhemmed iqbal pakistanning milliy sha'iri we mutepekkuri. Pelsepe, iqtisad heqqide nurghun kitablarni yazghan. Pakistan xelqi uni ellame iqbal' dep nahayiti bek hörmetleydu. Uning nurghun eserliri we shé'irliri ereb tiligha terjime qilin'ghan. Hetta türkchige terjime qilin'ghan eserlirinimu kördüm. Bu yil türkiyide muhemmed iqbalning shé'irliri türkchige terjime qilinip, neshrdin chiqti we tarqitildi."

Iqbalning islah yolida qilghan ishliri

Abduljélil turan ependining éytishiche, muhemmed iqbal hayatqa bolghan chüshenchilirini we qarashlirini shé'irlirida ipade etken idi. Uning islah heqqidiki asasi chüshenchiliri töwendikilerdin ibaret.

1 - Muhemmed iqbal islamni we musulmanlarni chin dilidin söyetti. U musulmanlarning zéminining chégrisi bolmaydu. Chünki pütün musulmanlarning wetini bir dep qaraytti. Uning bu heqte yazghan nurghun qehrimanliq dastanliri bar idi. 1908 - Yili yawropadin hindistan'gha qaytishida sékilli ariligha baridu we uyerning öz waqtida islam medeniyitining böshüki bolghanliqini eslep, öz özige:
Közengning yéshi bilen emes,
Tökülgen qéning bilen yighla.
Dégen.

2 - Iqbalning chüshenchilirining asasi -- uning hemmidin bek ehmiyet bergen ishi insanlarning nepsini terbiyilesh heqqidiki chüshenchiliridur. Chünki insanning sa'adetke érishishi we hayatining asasi insanning nepsige bolghan terbiyisini asas qilmaqtur.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.