Хитай даирилири уйғур елиниң 2012-йилидики муқимлиқиға капаләтлик қилишни тәләп қилди

Хитай һөкүмити өткән җүмә күни бейҗиңда уйғур елиниң 2012-йиллиқ хизмәтлирини бәлгиләш йиғини чақирған болуп, йиғинға сиясий бюрониң даимий әзаси җу йүнкаң, уйғур ели партком секретари җаң чүншйән, сабиқ секретар ваң лечуән қатарлиқлар қатнашқан. Уйғур елиниң 2012-йиллиқ иқтисадий, сиясий хизмәт нишанлири бәлгиләнгән мәзкур йиғинниң асасий нуқтиси йәнила уйғур елиниң муқимлиқини сақлаш болған.

Шинхуа агентлиқиниң хәвиридин мәлум болушичә, сиясий бюрониң әзаси җу йүнкаң йиғинда уйғур ели даирилириниң пүтүн күчни ишқа селип, 2012-йилида уйғур елиниң муқимлиқиға капаләтлик қилишини алаһидә тәкитлигән. Җу йүнкаң йәнә муқимлиқни ишқа ашуруш үчүн йәнә бир қолда иқтисадий тәрәққиятни чиң тутуп ишләп, һалқима тәрәққият пиланини балдуррақ ишқа ашурушни вә енергийә, қатнаш-транспорт, су мәсилиси қатарлиқларни өз ичигә алған бир қатар иш пиланлирини мәркизи һөкүмәтниң қоллайдиғанлиқини ейтқан.

Җу йүнкаң йиғинда йәнә, уйғур елини “мәңгүлүк әминликкә ериштүрүш” пиланиниң муһим бир истратегийиси болған “қош тиллиқ маарип” ни омумлаштуруп, қанунсиз диний паалийәтләргә қаттиқ зәрбә берип уйғур елиниң муқим тәрәққий қилишиға капаләтлик қилиш керәк, дәп йолйоруқ қилған.

Җу йүнкаң җүмә күни бейҗиңда муқимлиқни қоғдашни қаттиқ тәләп қилған охшаш бир вақитта, хитай даирилири уйғур елиниң мәркизи болған үрүмчи шәһиригә 3000 алаһидә сақчи йөткигәнликини елан қилди. Игилинишичә, үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идарисигә биваситә қарашлиқ болған бу алаһидә қисим үрүмчиниң муқимлиқиға капаләтлик қилиш үчүн һәрқандақ туюқсиз бир һәрикәт яки вәқәләр йүз бәргәндә биваситә һәрикәт қилиш һоқуқиға игә болидиған болуп, башқа һәрқайси җайлардики алаһидә қисимларму өз алдиға һәрикәт қилиш һоқуқиға игә болидикән.

2009-Йили үрүмчи вәқәси йүз бәргәндин кейин, хитай даирилири вәқәни қаттиқ бастуруп, миңдин артуқ уйғурни түрмиләргә солиған, 30 ға йеқин уйғурни өлүм җазасиға һөкүм қилған иди. Даириләр йәнә үрүмчидә бир қанчә қетимлиған чоң тазилаш һәрикәтлирини елип бериш билән биргә, уйғур елиниң башқа җайлиридин тирикчилик йоли билән үрүмчигә келип олтурақлишип қалған уйғурлар олтурақлашқан чәт-яқа мәһәллиләрни пүтүнләй түзләп, үрүмчидә нопуси болмиған уйғурларни өз юртлириға һәйдәп болған иди. Уйғур район даирилири әйни вақитта чиқарған хәвәрлиридә, үрүмчидики қаттиқ зәрбә бериш һәрикәтлиридин кейин үрүмчи аһалисиниң бихәтәрлик туйғусиниң артишқа башлиғанлиқини хәвәр қилған.

Әмма үрүмчи шәһәрлик парткомниң секретари җу хәйлун үрүмчигә 3000 алаһидә сақчи көпәйтилгән йиғинда қилған сөзидә, үрүмчиниң муқимлиқиниң пүтүн уйғур ели муқимлиқиға тәсир көрситидиғанлиқини, шуңа үрүмчиниң муқимлиқини сақлашниң пүткүл уйғур елиниң муқимлиқиниң капалити, дәп көрсәткән. У йиғинда йәнә “үрүмчиниң муқимлиқ вәзийитидә көрүнәрлик дәриҗидә илгириләп, вәзийәт яхши болсиму, әмма буниңдин бихудлишип қелишқа болмайду. Үрүмчиниң муқимлиқ асасий йәнила аҗиз, йошурун хәвпләр йәнила мәвҗут, шуңа алаһидә қисимлар чоқум вәзипини яхши орундап, террор һәрикәтлиригә вақтида зәрбә бериши керәк” дәп көрсәткән.

Мәркизи комитет сиясий бюросиниң әзаси җу йүнкаңниң 2012-йиллиқ хизмәт йиғинида вә арқидинла үрүмчи шәһириниң партком секретариниң арқа-арқидин муқимлиқни тәкитлиши вә үрүмчидә алаһидә сақчи көпәйтишидәк әһвал чәтәл мәтбуатлириниңму диққитини қозғиған болуп, бу һәқтә чиққан хәвәрләрдә үрүмчи вәқәси болуп аридин 3 йил өткәндин кейинму, хитай даирилириниң һелиһәм муқимлиқтин әнсирәп, дәккә-дүккә ичидә икәнликини, уйғурларниң болса хитай һөкүмитиниң районда йүргүзүватқан миллий сияситидин қаттиқ нарази икәнликини алаһидә көрситилди. Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат ришит әпәнди болса хитайниң муқимлиқ мәсилисини нөвәттики әң һәл қилғуч мәсилә, дәп қаришиниң сәвәбини уйғур мәсилисиниң хәлқарада кәң тонулуши вә хәлқниң ешип бериватқан наразилиқи билән биваситә мунасивәтлик, дәп көрсәтти.

Дилшат ришит әпәнди йәнә, үрүмчи шәһиригә 3000 сақчи көпәйтиш мәсилисини хитай һөкүмитиниң йәнә ичкиридин уйғур елигә кәлгән алаһидә қисимни уйғур елидә әп қелип, уларни нопусқа елишниң бир баһаниси, деди.