Гуаңҗуда хитай сақчилири бир уйғурни етип өлтүрди

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Хитай һөкүмити ишикни ечиветиш сияситини йолға қойғандин буян, уйғурлардинму хитай өлкилиридики сода әлвәк шәһәрләргә берип җан беқиш йоллирини издәйдиғанлири болди. Җүмлидин гуаңҗуму уйғурлар башқа хитай шәһәрлиригә баққанда бир қәдәр көпрәк шәһәр һесаблиниду. Гуаңҗудики исмини һәм авазини ашкарилашни халимиған уйғурларниң билдүрүшичә, гуаңҗудиму уйғурлар охшашла миллий кәмситишләргә дуч келиватқан болуп, уйғурларниң хитай сақчилири тәрипидин наһәқ уруп яриландурулуш, өлтүрүлүш вәқәлириму давамлиқ йүз берип турмақта икән.

Уйғур яш қандақ өлтүрүлди ?

19 - Июн күни күндүздә йүшиу районидики явтәй базирида бир сақчи маралбешилиқ уйғур йигитидин гуманлинип ахтурушқа урунғанда, у бала қаршилиқ билдүргән, иккиси оттурисида дәталаш болғандин кейин, у бала кәтмәкчи болғанда сақчи униңға оқ чиқарған, әтраптики башқа сақчиларму йетип келип яриланған бу уйғурни уруп, дәссәп өлтүрүвәткән.

Сақчиларниң бу зомигәрликидин ғәзәпләнгән уйғурлар йиғилип гуаңҗу шәһәрлик һөкүмәткә әрз қилип барған. Гәрчә һөкүмәт тәрәп биз бу вәқәни сүрүштә қилип силәрниң тәлипиңлар бойичә бир тәрәп қилимиз, дәп намайишчиларни қайтурған болсиму, әмма әтиси гезиткә мәзкур вәқәлик һәққидә бурмилап хәвәр елан қилип бу ишни җимҗит бесиқтуривәткән.

Гуаңҗуда мәзкур наразилиқ намайишиға қатнашқан бир уйғур содигәр йүшу райониниң явтәй базирида йүз бәргән бу вәқәниң уйғурларда қаттиқ наразилиқ қозғиғанлиқини билдүрди.

Гуаңҗу сақчи даирилири мәзкур вәқәниң җавабкарлиқидин қачмақта

Һәй, бу ишта һөкүмәт бәк ашуривәтти. Бу ишқа барлиқ шинҗаңлиқлар бәк ғәзәпләнди. Шинҗаңлиқ у йигит оғрилиқ қилған тәқдирдиму оқ чиқармаслиқ керәкти, у бир җан турса, униң қолида һечқандақ қатиллиқ қорали болмиса.

Биз гуаңҗудики уйғурлардин игилигән мәлуматларға асасән, явтәй базирини башқурушқа мәсул сақчи понкитиға телефон уруп вәқәни сүрүштә қилдуқ. Әмма телефонни алған сақчи бу ишни юқири сақчи органлиридин сора дәп җаваб беришкә унимиди.

Биз йәнә униңдин бир дәриҗә юқири болған йүшу районлуқ җамаәт хәвпсизлик идарисиниң ахбарат ишханисиға телефон қилдуқ:

‏-яхшиму сиз, мән әркин асия радиоси мухбири, мән 19 - июнда бир уйғурниң етип өлтүрүлүш вәқәсиниң тәпсилатини сорай дегәнтим.

‏- Һә, сиз бу ишни сүрүштә қилмақчи болсиңиз, шәһәрлик сақчини издәң. ‏- Бу вәқәдә оқ чиқарған силәрниң сақчи хадимиңлар икәнғу ? немә үчүн буниңға җаваб берәлмәйсиләр? ‏- у бизниң сақчимиз болған билән, бу ишларни юқири дәриҗилик орунлар бир тәрәп қилди. Мениң бу һәқтә җаваб бериш һоқуқум йоқ, җаваб берәлмәймән. Әң яхшиси шәһәрлик сақчиға телефон қилиң.

Биз бу вәқәни бир тәрәп қилишқа мәсул болған гуаңҗу шәһәрлик сақчи идарисиға телефон қилдуқ. Телефонни алған ташқи алақә бөлүминиң башлиқи бизниң америкидин телефон қиливатқинимизни аңлапла телефонни қоювәтти.

Вәқә шаһидлири: сақчилар қатиллиқ қилди

Бирақ сақчилар уни қаттиқ уруп дәссиди, уғу оқ йигән, адәттә сақ адәмму ундақ дәссигәнни көтүрәлмәйду. Мениңчә, униң өлүшидики сәвәбниң 80% и сақчилардин қаттиқ таяқ йигәнликидин. Уни сақчилар уруп өлтүрди.

Биз бу паҗиәниң тәпсилати һәққидә йәниму ишәнчлик мәлуматқа игә болуш үчүн явтәйдә сода қиливатқан кишиләрдин әһвал игиләшкә тириштуқ. Гуаңҗуға башқа өлкидин келип мал йөткәватқан бир хитай содигәр зияритимизни қобул қилип, 19 - июндики сақчиларниң уйғурни өлтүрүш җәрянини көргәнликини билдүрүп, бу наһәқчиликтин наһайити ғәзәпләнгәнликини билдүрди: - һәй бу ишта һөкүмәт бәк ашуривәтти. Бу ишқа барлиқ шинҗаңлиқлар бәк ғәзәпләнди. Шинҗаңлиқ у йигит оғрилиқ қилған тәқдирдиму оқ чиқармаслиқ керәкти, у бир җан турса, униң қолида һечқандақ қатиллиқ қорали болмиса. Бу вәқә тоғрисида һөкүмәт бир немә дәйду, көргүчи амма йәнә башқа бир немә дәйду. Мениң көргиним вәқә йүз беришниң алдида бир пуқрачә кийингән сақчи билән бу йигит бир аз қизиришип гәп талишип қалди. Кейин у бала кетишкә тәмшәлгән. Сақчи уни тохта дәп буйруқ қилди, әмма у бала кетивәрди. Шуниң билән сақчи бу шинҗаңлиқ балиға оқ чиқарди. Оқ униң қосиқиға тәгкән болса керәк, у олтуруп қалди. У чағда у оқ тәгкәнликини өзиму техи аңқирип болалмиған у йигит орнидин қопай дейишигила кәйнидин йетип кәлгән төт ‏- бәш сақчи уни қаттиқ уруп дәссиди. Бу сақчилар һәммиси йүшу районидикиләр. ‏- Аңлисақ бу райондики сақчилар давамлиқ бу җайда сода қиливатқан уйғурларға зомигәрлик қилидикәнғу? - ‏шундақ, буниңдин бурунму нурғун қетим шинҗаңлиқларни уруп яриландурған вәқәләр йүз бәргән. Қовурғилирини сундуривәткәнләрму бар, лекин һечким бу ишни сүрүштүрмәйду. Улар шинҗаңлиқниң һәммисини яман ишларни қилиду дәп ойлайду. Нәдә ундақ иш болсун, адәмниң яхшисиму, әскисиму бар ‏- дә. - Вәқә йүз бәргәндә башқа уйғурларму нәқ мәйданда бармиди? ‏- бу вәқә йүз бәргәндә әтраптики уйғурлар һәммиси йиғилип кәлди, бирақ сақчилар уларниң топлишишини тосиди. Бу хәвәр бир дәмдә тарқилип уйғурлар аңлапту. Бу йәрдики хитай содигәрләрму "силәр уйғурлар бәк юваш икәнсиләр, сақчилар адимиңларни қарап туруп бикардин өлтүрүвәтсиму кариңлар болмиди" дедуқ. ‏- Вәқәни нәқ мәйданда қандақ бир тәрәп қилди? ‏- шәһәрлик сақчи идарисидикиләрму, сақчи башлиқлириму қатиллиқ йүз бәргән мәйданға бир дәмдин кейин йетип кәлди. Мәсилини бир тәрәп қилишти. Кейин уйғурлар йиғилишип әрз қипту. У мәйданда мән йоқ. Кейин қандақ болғинини билмәймән. Билидиғиним, у йигитниң қосиқиға оқ тәгди, әмма бу оқ униң җенини алмиди, сақчилар уни урмай дәрһал дохтурханиға апирип қутқузған болса бир җанни қутқузуп қалатти. Бирақ сақчилар уни қаттиқ уруп дәссиди, уғу оқ йигән, адәттә сақ адәмму ундақ дәссигәнни көтүрәлмәйду. Мениңчә, униң өлүшидики сәвәбниң 80% и сақчилардин қаттиқ таяқ йигәнликидин. Уни сақчилар уруп өлтүрди. Нөвәттә гуаңҗудики уйғурлар өз қериндишиниң наһәқ һалда сақчилар тәрипидин өлтүрүлгәнликидин, сақчиларниң уйғурларға барғанчә өктәмлик қилиштин ешип, һәтта қатиллиқ қилиштинму янмиғанлиқидин қаттиқ ғәзәпкә кәлгән.