Uyghur déhqanliri horunluqidin bay bolalmaywatamdu?

• Muxbirimiz gülchehrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghur déhqanlar ürümchidiki bir dölet igilikidiki yéza igilik meydanida ishlimekte. AFP

Yéqinda Uyghur élidiki shinjang xelq radi'o istansisida "aptonum rayonimizda déhqanlarning kirimini ashurushqa tesir körsitiwatqan subyéktip amillar" dégen témida bir maqale élan qilindi. Maqalide nöwette Uyghur éli yéza igiliki hemde déhqanlirining kirimining xitayning bashqa ölkilirige sélishturghanda roshen perqqe ige ikenliki, déhqanlar kirimining yuqiri emesliki shundaqla buninggha ékologiyilik muhitning nachar bolushi, tebi'iy apetler, sheher, bazarlishish sewiyisining töwenliki, uchurning rawan bolmasliqi qatarliq bir qatar obyéktip seweblerdin bashqa, déhqanlarning özidiki subyéktip seweblerningmu tesir körsitiwatqanliqini otturigha qoyghan.

Xitay metbu'ati: déhqanlarning sapasi töwen, shunga namrat

Maqalide Uyghur déhqanlirining kirimining éshishigha biwaste munasiwetlik asasliq subyéktip amillar dep "yéza emgek küchlirining sapasi töwen, en'eniwiy qarash we namuwapiq örp - adetlerning tesiri éghir, öz aldigha igilik tiklesh éngi sus, déhqanlarda ish yaratmasliq, horunluq keypiyati éghir, japagha chidimasliq, yurt ‏- makandin waqitliq ayrilishqimu unimasliq qatarliq ehwallar éghir "qatarliqlarni körsetken.

Shundaqla maqalide déhqanlardiki bu atalmish subyéktip nachar amillargha qarita qandaq tedbir qollinish heqqide toxtilip déhqanlarning medeniyet sapasini östürüsh, sehiye pen-téxnikilarni yézilargha yetküzüsh, siyasiy jehette étibar bérish, yéza qurulushigha ehmiyet bérish qatarliqlarnimu tilgha alghan.

Emeliy mesililerdin özini qachurghan

Bizning yézigha bingtu'en su tosuwélip, su kelmeydu, 23 tosaqtin kéyin bizge su kélidu. Bizde néme amal...

Emma, Uyghur déhqanliri dawamliq inkas qilip kéliwatqan "déhqanlarni hashardin bikar qilish, bajni kémeytish, déhqanlarning perzentlirining oqush, xizmetlirini muwapiq hel qilish, su mesilisi, diniy hemde siyasiy bésimlardin qutquzushtek" emeliy shundaqla muhim amillarni bolsa tilgha almighan.

Uning üstige Uyghur élidiki déhqanlar bilen xitay ölkiliridiki déhqanlarning kirimide, turmush shara'itlirida perq bolupla qalmay, Uyghur élidiki xitay déhqanliriningmu kirimining Uyghur déhqanliridin yuqiri ikenlikidek emeliyetni hemde buninggha xitay hökümitining siyasette gherbni échish borini bilen Uyghur élige kelgen xitay köchmenlirige hemde xitay ishlepchiqirish qurulush armiyisi diwiziyilirige alahide étibar bérish siyasetlirini qollan'ghanliqidek heqiqiy seweblernimu tilgha almighan.

Déhqanlarning inkasi

Meyli Uyghur élidiki yézilardin téléfon ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur déhqanlar bolsun yaki bizge téléfon arqiliq Uyghur déhqanlirining hal‏ - ehwallirini inkas qilghuchilar bolsun, Uyghur déhqanlirining hazirgha qeder siyasiy, diniy bésimlardin qutulalmaywatqanliqi, ma'arip, sehiye her jehettiki shara'itlirining nacharliqi, xitay hökümitining Uyghur déhqanlirining eng eqelliy kishilik hoquqlirighimu kapaletlik qilmaywatqanliqidek ehwallarni inkas qilmaqta.

Ziyaritimizni qobul qilghan déhqanlar, xitay déhqanlardin yer béji élinmaydighanliqi, Uyghur déhqanlarning yighin we hashardin qutulalmaydighanlqini, hashargha barmisa yéza igilikide ishlitilidighan suning bérilmeydighanlqini, mana bu seweblerning déhqanlarning kirimining töwen bolushidiki seweb ikenlikini éytti.

Xitay da'iriliri "Uyghur élidiki yéza nopusining 92%tin köpreki noqul halda déhqanchiliqqa merkezleshken. Buning ichide gheyriy yéza igiliki bilen shughullan'ghuchilar aran 7%ni igileydu. Emgekchilerning 97% yézilarda, buning ichide aran 3% i sheher ‏- bazarlargha kirip tirikchilik qilmaqta "dep, déhqanlardiki bu xil yergila tayinish ularning kirimining éshishigha biwaste tesir körsetken dégenni otturigha qoyghan, emma ularni bazargha yüzlinishte cheklep turghan amillar heqqide toxtalmighan. Buninggha qeshqer yopurgha yézisidiki béyighan déhqandin biri "Uyghur déhqanlar horun emes, bay bolushigha shara'it kemchil" dep bildürdi. (Gülchéhre)