Xitay bash elchisi: norwégiye birinchi qedemni élishi kérek

Yéqinda norwégiyide chiqidighan kechlik pochta géziti qatarliq bir qatar axbarat wasitiliride, xitayning norwégiyige teyinlen'gen yéngi elchisi jaw jün,2010-yili nobél tinchliq mukapati xitay öktichisi lyu shyawbogha tarqitilghandin kéyinki norwégiye bilen xitayning buzulghan munasiwitini eslige keltürüshte, norwégiye hökümitining mes'uliyetni üstige élishi we bu yolda qizghinliq körsitishi kéreklikini otturigha qoyghan.

Pay chéki nezeriyisi zhurnili muxbirining ziyaritini qobul qilghan jaw mundaq dégen “Men norwégiyige teyinlen'gen yéngi elchi bolush süpitim bilen éghir mes'uliyetni üstümge aldim. Men norwégiye hökümiti bilen nöwettiki weziyet astida hemkarlishishni, bizning munasiwitimizning siyasiy asasini eslige keltürüshni xalaymen, mushundaq bolghanda biz her qaysi saheler boyiche hemkarliqni ilgiri süreleymiz.” u yene, biz junggoluqlarda “Kim jédelni térighan bolsa, choqum özi axirlashturushi kérek” deydighan maqal-temsil bar, dep qoshup qoyghan.

2010-Yili nobél tinchliq mukapati xitay hökümitining neziridiki jinayetchi lyu shyawbogha bérilgendin kéyin, norwégiyining her qaysi ministirliqlirining ministirliri we yuqiri derijilik hökümet wekillirining xitaygha qarita élip barmaqchi bolghan ziyariti xitay hökümiti teripidin emeldin qaldurulghan idi.

Ziyaret jeryanida xitay bash elchisi jaw yene mundaq dep körsetken “Men norwégiye axbaratining ikki dölet arisidiki hazirqi munasiwetni qattiq soghuqliship ketti dep teswirligenlikige diqqet qildim. Nobél tinchliq mukapatining bir jinayetchige tarqitilishi we norwégiye hökümitining bu ishni intayin yuqiri derijide qollighanliqi, emeliyette xitay, norwégiye ikki terepning munasiwitining qattiq yirikliship kétishining hem bu soghuq munasiwetning hazirghiche dawamlishishining tüpki sewebi.”

U norwégiye hökümitining mes'uliyitini eskertip ötkendin kéyin yene mundaq dégen “Norwégiyining soda-tijaret jehettiki payda-ziyinini chüshenmek qiyin emes. Norwégiyilik soda-sana'etchilerning junggo baziridiki kelgüsi tereqqiyati qiyinchiliqqa duch keldi. Chünki norwégiye tereptin yüz bergen bu weqe junggo hökümitini we 1 milyard 3 yüz milyon xelqning qelbini qattiq azablidi.

Sabiq parlamént ezasi jan simunsen ependidin, néme üchün xitay hökümiti nobél komitétining hökümettin biterep turidighan musteqil organ ikenlikini chüshenmeydu? néme üchün nobél mukapatining lyu shyawbogha bérilishini norwégiye hökümitidin köridu? dégen so'alimizgha mundaq jawab berdi:
‏“Xitay bir kommunist diktator dölet, u 1949-yildin bashlap diktator tüzümi astida yashap kelgen bolghachqa, démokratiyining qandaq bolidighanliqini chüshenmeydu, mushu tüpeylidin ular norwégiye hökümitining musteqil bir organ bolghan nobél komitétining ishlirigha arilishalmaydighanliqini esla chüshenmeydu we qobul qilalmaydu.”

Nobél tinchliq mukapati xitay öktichisi lyu shyawbogha bérilgendin kéyin, meyli siyasetchiler bolsun, meyli puqralar we tijaretchiler bolsun, bu mukapatning xitay öktichisi lyugha bérilgenlikini toghra we heqliq dep qaridi. Gerche, norwégiyilik soda-sana'etchiler xitay baziridiki paydisidin quruq qalghan, ikki dölet arisida soghuq munasiwetler hélighiche dawamlishiwatqan bolsimu, hazirghiche iqtisadi menpe'et tüpeylidin nobél komitétigha yaki norwégiye hökümitige qarita héchqandaq qarshiliq bolunmidi. Xitay özi achchiq yitip norwégiye bilen bolghan soda toxtamlirini bikar qiliwetken bilen, ularning bu herikiti dunyadiki eng bay sanilidighan norwégiyidek döletning iqtisadigha héchqandaq tesir yetküzelmidi.

Melum bolushiche, norwégiye padishahi harald we tashqi ishlar ministiri jonas gahr stemu xitayning norwégiyige teyinlen'gen bash elchisi bilen ilgiri-kéyin bolup körüshken.