Нур бәкриниң уйғурларни өзлөксиз хитай юртлириға йөткәш тәшвиқати қаттиқ тәнқидкә учриди

Хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлири вә дуня уйғур қурултийи5" ‏ - июл үрүмчи вәқәси" ни мәйданға кәлтүргән төп сәвәп хитай һөкүмитиниң " ишсизларни ишқа орунлаштуруш" баһанисида йолға қоюватқан уйғурлани хитай өликилиргә йөткәш сиясити" дәп йәкүн чиқарди.
Мухбиримиз әқидә
2009.07.20
Nur-bekri-Urumchi-Basturush-305 Сүрәт, уйғур аптоном райониниң рәиси нур бәкриниң 6 - ийул күни, шинҗаң телевизийиси вә хитай мәркизи хәлқ телевизийисидә сөз қилип, шавгүән вәқәси вә үрүмчи намайиши һәққидә ипадә билдүрүватқан көрүнүш.
http://news.cctv.com

 Мана мушундақ бир пәйттә, аталмиш уйғур аптонум районниң рәиси нур бәкри 18 ‏ - июл күнидики мухбирларни күтивилиш йиғинида сөз қилип, "әмгәк күчлирини сиртқа йөткәш сиясити, җәнуптики турмуш сәвйәси алаһидә намрат пуқраларни тез сүрәттә намратлиқтин қутулдуруш вә бундин кейинки һаятиға асас яритиш " дәп тәкитлигән.

Нур бәкриниң бу хил қарашлири уйғур сияси паалийәтчилириниң йәнила қаттиқ тәнқидигә учримақта.

Уйғурлар тәрипидин хитайниң сияситини иҗра қилғучи әң чоң чумақчи дегән намға еришкән нур бәкри 5 " ‏ - июл үрүмчи вәқәси" дин кейин техиму чоң қалпақлар билән тилға елинишқа башлиди. Нөвәттә уйғурлар һәтта нур бәкрини " турқи уйғур, миңиси хитай ", " униң томурида еқиватқини хитайниң қени " дәп әйиблимәктә. Йеқинда гуаңдуңниң шавгүән шәһиридә хитайлар тәрипидин һуҗумға учриған вә уруп өлтүрүлгән уйғурлар, дәл хитайниң " намрат уйғур деһқанларни һаллиқ сәвийәгә йәткүзүш", " ишсизларни ишқа орунлатуруш " баһанисидә йолға қоюлуватқан сиясәт түпәйли хитай завутида ишләмчиликкә орунлаштурулған уйғур деһқанлири болуп, уларниң өлүми сәвәблик, " 5 ‏ - июл үрүмчидә наразилиқ намайиши елип берилди вә һөкүмәтниң қораллиқ бастурушиға дуч кәлди.

Вәтән ичи вә сиртидики уйғурлар изчил төрдә, хитайниң уйғурларни хитайға йөткәш сиясити, болупму уйғурларниң яш қиз - чоканлирини хитай юртлириға ишқа орунлаштурушиниң милли өрп ‏ - адәткә хилап болған, етник кәмситиш икәнликини, буниң ақивәттә икки милләт оттурисида еғир тоқунуш кәлтүрүп чиқиридиғанлиқи тоғрисидики инкаслирини билдүрүшкән иди.

Радиомиз игилигән мәлуматларда, һәтта бир деһқанниң қизини хитай өлкисигә әвәтмәслик үчүн уни йеши 60 тин ашқан бир бовайға ятлиқ қилишқа мәҗбурланғанлиқи, йәнә бир деһқанниң охшаш наразилиқ түпәйли һөкүмәт хадимини еғир дәриҗидә яриландуруп қолға елинғанлиқиға охшаш бир қатар мәсилиләрниң йүз бәргәнлики ашкариланған.

Әмма нур бәкри хитай һөкүмитиниң уйғурларни хитай өлкилиригә йөткәш сияситини изчил түрдә күчәйтиш позитсийисидә чиң туруп, бүгүнкидәк хитай билән уйғур оттурисиидики зиддийәт әң йоқири бир басқучқа көтүрүлгән бир пәйттиму, мәзкүр сиясәтни қайта - қайта тәшвиқ қилишқа алаһидә күч сәрп қилмақта.

18 ‏ - Июл күни мухбирларни күтивилиш йиғинида сөз қилған нур бәкри" шинҗаңдики аз санлиқ милләт ишчилириниң өрп ‏ - адәтлири, ичкири өлкиләрдә толуқ һөрмәткә еришмәктә, ичкиридики карханилар улар үчүн мәхсус мусулманчә ашхана тәсис қилип, тамақ тәйярлашқа мусулман ашпәз орунлаштурди. Аз санлиқ милләтләрниң әнәниви байрамлирида кархана дәп елиш күнлирини бекитип, ишчиларниң шинҗаңға қайтип байрам өткүзүш һоқуқиға капаләт бәрди.

Һөкүмәт шинҗаңдики деһқанларни ичкири өлкиләргә ишқа орунлаштуруш хизмитини йолға қоюшта өз ихтиярлиқи асаси пиринсип қилинди, һечқандақ орган, идариниң мәҗбурлаш һоқуқи йоқ, чоқум ата ‏ - аниниң рухсити билән иҗра қилиниду " дегән болсиму, лекин радиомиз мухбирлири уйғур илиниң һәр қайси җайлиридики деһқанларни зиярәт қилиш арқилиқ 90 % деһқанниң йеза, кәнт башлиқлириниң мәҗбурлиши астида, әгәр һөкүмәтниң бу йолйоруқиға бойсунмиса йәрлириниң тартивилинидиғанлиқи, йил бойи һашар әмгикигә селинидиғанлиқи, барлиқ бисатлириниң мусадирә қилинидиғанлиқи һәққидики тәһдитлири билән иҗра қилиниватқанлиқини испатлиған.

Нур бәкри мухбирларға йәнә, хитай юртлирида ишләмчилик қиливатқан уйғур ишчиларниң һәр айда юқириси 2000 йүән, төвән болғанда 1000 йүән кирим қилидиғанлиқини вә буниңдин йәнә тамақ һәққи тутивилинидиғанлиқини билдүрди. Мухбирлиримиз хитай завутлиридики уйғур ишчиларға телефун уруп, аз дегәндә 500 йүәнни тамақ пулиға төләйдиғанлиқидин хәвәрдар болған иди.

Нур бәкри мухбирларға йәнә, 21 яшлиқ ишчи асимгүл аилисиниң илгири йиллиқ кириминиң 8000 йүәнгә йәтмәйдиғанлиқини тилға елип, 2007 ‏ - йили асимгүл аилисигә 10 миң йүән пул әвәтти вә шундин етибарән униң ата ‏ - аниси баяшат турмуш кәчүрмәктә дәп махтинип сөзләп бәргән, әҗаба, нур бәкри асимгүлгә охшаш ишчилиққа селинған башқа нурғунлиған уйғур қизлириниң ечинишлиқ ақивәтлиридин хәвири йоқмиду? нур бәкри асимгүлдин йәнә қанчини санап берәләйду? мухбирлиримиз хитай өлкисигә йөткәп кетилгән қиз ишчилардин 6 синиң кечидә ятақлиридин қечип чиқип, уйғур тиҗарәтчилириниң ярдими билән үрүмчигә қайтип келип, юртиға қайтишқа амалсиз қалғанлиқини, чүнки тохтам бойичә уларниң иш вақти тошмиғанлиқи үчүн, аилисиниң еғир қейинчилиққа вә йезилиқ һөкүмәтниң қаттиқ җазасиға учрайдиғанлиқини ениқлап чиққан, булардин башқа уйғур тор бәтлиридә бир қисим уйғур қизларниң паһишәханиларға сетивитилгәнлики тоғрисидики пакитлиқ хәтләр елан қилинған иди.

Омумән уйғурларни өз юртлирида иш имканлириға ериштүрмәй, тили башқа, орп ‏ - адити, дини башқа хитай миллити арисиға тарқитивитиштин келип чиққан қанлиқ ақивәтләргә хитай һөкүмити шуниңдәк нур бәкригә охшаш кишиләрниң җавабкар икәнликини билдүргән америка уйғур бирләшмисиниң мәсуллиридин елшат һәсәнҗан әпәнди қарашлирини оттуриға қойди.

2004 ‏- Йилидин буян, хитай һөкүмити, қәшқәр, хотән, ақсу , или вә қумул қатарлиқ җайлардики уйғур деһқанлириниң пәрзәнтлирини хитай тили шуниңдәк техника җәһәттә чиниқтуруп, шәндуң, гуаңдуң қатарлиқ хитай өлкилиридики завут, карханиларға тохтам бойичә ишчилиққа орунлаштурған вә шу чағда 100 миң адәмниң хитайға йөткәлгәнликини елан қилған. 2008 ‏- Йили бир йил ичидә йөткәп кетилгән уйғур әмгәкчиләр сани 240 миңға йәткән. Нур бәкри мухбирларни күтүвелиш йиғинида , мәзкүр пиланни изчил давамлаштуридиғанлиқини алаһидә тәкитлигән.


Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.