Nur bekrining Uyghurlarni özlöksiz xitay yurtlirigha yötkesh teshwiqati qattiq tenqidke uchridi

Süret, uyghur aptonom rayonining reisi nur bekrining 6 - iyul küni, shinjang téléwiziyisi we xitay merkizi xelq téléwiziyiside söz qilip, shawgüen weqesi we ürümchi namayishi heqqide ipade bildürüwatqan körünüsh.

 Mana mushundaq bir peytte, atalmish Uyghur aptonum rayonning re'isi nur bekri 18 ‏ - iyul künidiki muxbirlarni kütiwilish yighinida söz qilip, "emgek küchlirini sirtqa yötkesh siyasiti, jenuptiki turmush sewyesi alahide namrat puqralarni téz sür'ette namratliqtin qutuldurush we bundin kéyinki hayatigha asas yaritish " dep tekitligen.

Nur bekrining bu xil qarashliri Uyghur siyasi pa'aliyetchilirining yenila qattiq tenqidige uchrimaqta.

Uyghurlar teripidin xitayning siyasitini ijra qilghuchi eng chong chumaqchi dégen namgha érishken nur bekri 5 " ‏ - iyul ürümchi weqesi" din kéyin téximu chong qalpaqlar bilen tilgha élinishqa bashlidi. Nöwette Uyghurlar hetta nur bekrini " turqi Uyghur, mingisi xitay ", " uning tomurida éqiwatqini xitayning qéni " dep eyiblimekte. Yéqinda gu'angdungning shawgüen shehiride xitaylar teripidin hujumgha uchrighan we urup öltürülgen Uyghurlar, del xitayning " namrat Uyghur déhqanlarni halliq sewiyege yetküzüsh", " ishsizlarni ishqa orunlaturush " bahaniside yolgha qoyuluwatqan siyaset tüpeyli xitay zawutida ishlemchilikke orunlashturulghan Uyghur déhqanliri bolup, ularning ölümi seweblik, " 5 ‏ - iyul ürümchide naraziliq namayishi élip bérildi we hökümetning qoralliq basturushigha duch keldi.

Weten ichi we sirtidiki Uyghurlar izchil törde, xitayning Uyghurlarni xitaygha yötkesh siyasiti, bolupmu Uyghurlarning yash qiz - chokanlirini xitay yurtlirigha ishqa orunlashturushining milli örp ‏ - adetke xilap bolghan, étnik kemsitish ikenlikini, buning aqiwette ikki millet otturisida éghir toqunush keltürüp chiqiridighanliqi toghrisidiki inkaslirini bildürüshken idi.

Radi'omiz igiligen melumatlarda, hetta bir déhqanning qizini xitay ölkisige ewetmeslik üchün uni yéshi 60 tin ashqan bir bowaygha yatliq qilishqa mejburlan'ghanliqi, yene bir déhqanning oxshash naraziliq tüpeyli hökümet xadimini éghir derijide yarilandurup qolgha élin'ghanliqigha oxshash bir qatar mesililerning yüz bergenliki ashkarilan'ghan.

Emma nur bekri xitay hökümitining Uyghurlarni xitay ölkilirige yötkesh siyasitini izchil türde kücheytish pozitsiyiside ching turup, bügünkidek xitay bilen Uyghur otturisi'idiki ziddiyet eng yoqiri bir basquchqa kötürülgen bir peyttimu, mezkür siyasetni qayta - qayta teshwiq qilishqa alahide küch serp qilmaqta.

18 ‏ - Iyul küni muxbirlarni kütiwilish yighinida söz qilghan nur bekri" shinjangdiki az sanliq millet ishchilirining örp ‏ - adetliri, ichkiri ölkilerde toluq hörmetke érishmekte, ichkiridiki karxanilar ular üchün mexsus musulmanche ashxana tesis qilip, tamaq teyyarlashqa musulman ashpez orunlashturdi. Az sanliq milletlerning en'eniwi bayramlirida karxana dep élish künlirini békitip, ishchilarning shinjanggha qaytip bayram ötküzüsh hoquqigha kapalet berdi.

Hökümet shinjangdiki déhqanlarni ichkiri ölkilerge ishqa orunlashturush xizmitini yolgha qoyushta öz ixtiyarliqi asasi pirinsip qilindi, héchqandaq organ, idarining mejburlash hoquqi yoq, choqum ata ‏ - anining ruxsiti bilen ijra qilinidu " dégen bolsimu, lékin radi'omiz muxbirliri Uyghur ilining her qaysi jayliridiki déhqanlarni ziyaret qilish arqiliq 90 % déhqanning yéza, kent bashliqlirining mejburlishi astida, eger hökümetning bu yolyoruqigha boysunmisa yerlirining tartiwilinidighanliqi, yil boyi hashar emgikige sélinidighanliqi, barliq bisatlirining musadire qilinidighanliqi heqqidiki tehditliri bilen ijra qiliniwatqanliqini ispatlighan.

Nur bekri muxbirlargha yene, xitay yurtlirida ishlemchilik qiliwatqan Uyghur ishchilarning her ayda yuqirisi 2000 yüen, töwen bolghanda 1000 yüen kirim qilidighanliqini we buningdin yene tamaq heqqi tutiwilinidighanliqini bildürdi. Muxbirlirimiz xitay zawutliridiki Uyghur ishchilargha téléfun urup, az dégende 500 yüenni tamaq puligha töleydighanliqidin xewerdar bolghan idi.

Nur bekri muxbirlargha yene, 21 yashliq ishchi asimgül a'ilisining ilgiri yilliq kirimining 8000 yüen'ge yetmeydighanliqini tilgha élip, 2007 ‏ - yili asimgül a'ilisige 10 ming yüen pul ewetti we shundin étibaren uning ata ‏ - anisi bayashat turmush kechürmekte dep maxtinip sözlep bergen, ejaba, nur bekri asimgülge oxshash ishchiliqqa sélin'ghan bashqa nurghunlighan Uyghur qizlirining échinishliq aqiwetliridin xewiri yoqmidu? nur bekri asimgüldin yene qanchini sanap béreleydu? muxbirlirimiz xitay ölkisige yötkep kétilgen qiz ishchilardin 6 sining kéchide yataqliridin qéchip chiqip, Uyghur tijaretchilirining yardimi bilen ürümchige qaytip kélip, yurtigha qaytishqa amalsiz qalghanliqini, chünki toxtam boyiche ularning ish waqti toshmighanliqi üchün, a'ilisining éghir qéyinchiliqqa we yéziliq hökümetning qattiq jazasigha uchraydighanliqini éniqlap chiqqan, bulardin bashqa Uyghur tor betliride bir qisim Uyghur qizlarning pahishexanilargha sétiwitilgenliki toghrisidiki pakitliq xetler élan qilin'ghan idi.

Omumen Uyghurlarni öz yurtlirida ish imkanlirigha érishtürmey, tili bashqa, orp ‏ - aditi, dini bashqa xitay milliti arisigha tarqitiwitishtin kélip chiqqan qanliq aqiwetlerge xitay hökümiti shuningdek nur bekrige oxshash kishilerning jawabkar ikenlikini bildürgen amérika Uyghur birleshmisining mes'ulliridin élshat hesenjan ependi qarashlirini otturigha qoydi.

2004 ‏- Yilidin buyan, xitay hökümiti, qeshqer, xoten, aqsu , ili we qumul qatarliq jaylardiki Uyghur déhqanlirining perzentlirini xitay tili shuningdek téxnika jehette chiniqturup, shendung, gu'angdung qatarliq xitay ölkiliridiki zawut, karxanilargha toxtam boyiche ishchiliqqa orunlashturghan we shu chaghda 100 ming ademning xitaygha yötkelgenlikini élan qilghan. 2008 ‏- Yili bir yil ichide yötkep kétilgen Uyghur emgekchiler sani 240 minggha yetken. Nur bekri muxbirlarni kütüwélish yighinida , mezkür pilanni izchil dawamlashturidighanliqini alahide tekitligen.