Prézidént obamaning birinchi 100 künlük xatirisi

Amérikining 44 ‏ - nöwetlik prézidéntliqini tapshuruwalghan barak obama yiraqqa nezer tashlawatqan süretliridin biri.

Bügün dunya metbu'ati obamaning yüz künlük musapisi heqqide pikir we bahalargha keng orun orun berdi.

Prézidént obama bügün muxbirlarni kütüwélip, özining ötken yüz künlük musapisidiki netijiliridin memnun ikenlikini, emma uninggha qana'et qilmaydighanliqini bildürdi. Bügün dunya metbu'ati obamaning bu yüz künlük xizmiti üstide toxtalmaqta. Analizchilarning qarishiche, obama, bu yüz kün ichide, iqtisadiy krizisni ongshash,güentanamo türmisini taqashta tashqi yardemge érishish, pakistanda kuchiyiwatqan taliban küchlirining aldini tosush we choshqa zukami qatarliq bir qanche krzis xaraktérlik mesilige teng duch keldi.

Obama bügün muxbirlargha qilghan sözide adette prézidéntlarning 2 yaki 3 chong mesilige duch kélidighanliqini, özining bolsa, dunyada iqtisadiy krizis yüz bergen alahide weziyette textke chiqqini üchün, 7 hetta 8 türlük mesilige teng duch kelgenlikini bildürdi. U bu mesililer qatarida afghanistan, iraq, iran we shimaliy koriye mesililirini؛ dölet ichide énirgiye mesilisi, salametlik sughurtisi qatarliq mesililerni körsetti we bularni waz kéchishke we kéchiktürüshke bolmaydighan mesililer dep bayan qildi. Obama sözining axirida kéler yüz künlük yaki uningdin kéyinki künlerde amérikining yuqiriqi mesililerning hemmisini bir terep qilishqa qadir bolalaydighanliqini bildürdi.

Prézidént obama wezipe tapshuruwalghandin kéyin, islam dunyasigha tutqan siyasitide sabiq prézidént boshqa nisbten alahide perqliq yol tallidi. Bu yolni obama islam dunyasi bilen öz -ara menpe'et yetküzüsh we öz ‏- ara hörmet qilish dep sherhilidi. Obama islam dunyasigha xitap qilip amérikining islam düshmini emeslikini éniq bayan qildi we amérikining ilgiriki islam siyasitide belgilik xataliqlarning bolghanliqini étirap qildi.

Obama tunji ishi süpitide güentanamo türmisini taqash qarari aldi we mehbuslargha qarita soraqxanida qiyin-qistaqni cheklidi؛ iran bilen yadro qoralliri mesilisde sühbet ütküzidighanliqini bayan qildi؛ iraqta, saylam ütküzidighanliqi we u yerdin kéler yili esker chékindüridighanliqini bildürdi.

Emma közetküchiler, amérika bilen islam dunyasi arisidiki asasliq mesilining pelestin mesilisi ikenlikini, eger amérika pelestin mesiliside isra'iliyige yan bésish pozitsiyisini özgertmise, amérikining islam dunyasidiki obrazida tüzülüsh bolmaydighanliqini otturigha qoymaqta. Ottura sherq tetqiqatchisi dawid petér obama hökümitini mana mushu yönülüshte qedem bésiwatidu dep qarighuchilardindur. U bügün amérika awazi radi'osida qilghan sözide, obamaning tunji téliwiziye ziyaritini bir erep téliwiziyiside ötküzüshini, jorj maykilni ottura sherq mesilisige alahide wekil qilip teyinlishini islam ellirining alqishigha érishti dep körsitidu.

Nöwette yene közetküchiler, eger obama hökümiti, pelestin mesiliside bush hökümitidin rastinla perqliq yol tutmaqchi bolsa, pelestinde saylamda utup chiqqan küch xamasni étirap qilishi kéreklikini, eger bundaq bolmighanda amérikining démokiratiye mesilisde qosh bisliq pozitsiye tutqan bolidighanliqini, buning bilen yenila islam dunyasidiki obrazida tüzülüsh bolmaydighanliqini otturigha qoymaqta.

Amérika tashqi ishlar ministiri hillariy kilinton bu heqtiki bayanida, amérikining ottura sherq söhbet pilanida her xil layihesi bolushi kéreklikini, bulardin birining xamasni öz ichige alghan pelestin birleshme hükümitige soghuq nezerde baqmasliq kéreklikini tekitligen.

Amérika awazining bildürüshiche, aqsaray isra'iliye, pelestin we misir dölet rehbirini pat yéqinda, söhbet üstilige ekelmekchi we pelestin bilen isra'iliye teng mewjut bolup turidighan ikki dölet layihesisni otturigha qoymaqchi.

Obamaning 100 künlük prézidéntliq ijra'itidiki Uyghurlargha alaqidar közge körünerlik weqe, amérika hökümitining güentanamo Uyghurliridin bir qanche nepirini amérikigha qoyup bérishke teyyarliniwatqanliqidur.