" Ürümchi xelq'ara soda yermenkisi" heqqide

Ürümchidiki bir qol - hünerwenchilik, pichaq sétish dukini.

 Qeshqerliq bir addi Uyghurning ürümchige kelgiche bolghan ariliqta 20 nechche yerde toxtitip qattiq tekshürüshtin ötküzülgenlikini, her tekshürüshte xuddi mehbuslardek sa'etlep öre turghuzup qoyulghanliqini istansimizning aldinqi qétimliq anglitishlirida bu yoluchining öz aghzidin angliduq, sherqiy türkistan rayonini qizil térrorluq qaplighan mushundaq bir peytte, bügün 17 - nöwetlik " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi " heshem we daghdugha bilen bashlandi, démek, Uyghurlar jan derdide, xitay hakimiyiti we uning bu rayondiki köchmenliri bolsa pulning derdide.

Xitay hakimiyitining 16 yil burunqi wedisi

Hélimu ésimde 1992 - yili 9 - ayda, " shinjang xelq radi'o istansisi " ning muxbiri salahiyitim bilen tunji nöwetlik " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi " ge qatnashqan idim, eyni chaghdiki bu yermenkining échilish murasimigha xitayning bash ministiri li péng shexsen kélip qatnashqan we échilish nutqi sözligen idi, li péng qilghan sözide, " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi " ning tesis qilinishi bilen, bu rayondiki her millet xelqining turmush sewiyisining " uchqandek " tereqqi qilidighanliqini, yerlik milliy soda - sana'etning tiz sür'ette rawajlinidighanliqini bayan qilghan, shundaqla bu yermenkining, merkizi hökümetning bu rayondiki yerlik xelqqe qaysi derijide " ghemxorluq " qiliwatqanliqining ispati ikenlikini alahide tekitligen, uning bu sözliri, meydandiki köpligen Uyghurlarni küchlük tesirlendürgen idi.

Uyghurlarning en'eniwi milliy sana'iti weyran qilindi

Emma, 16 yilliq bu jeryan'gha qisqiche baqqinimizda, " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi " ning, xitay hakimiyitining yerlik xelqni talan - taraj we qaqti - soqti qilish, buning bedilige özining xitay köchmenlirini bordash üchün qollan'ghan wastisi ikenlikini körüwélish tes emes. Xitay hakimiyitining izchil türde ögeylishige we cheklishige uchrap kelgen Uyghurlarning en'eniwi milliy sana'iti bügün éghir bohran ichide jan talashmaqta, néfit, tebi'iy gaz, kömür, altun, qashtéshi dégendek tebi'iy bayliqlarni qézish we sétish hoqoqi tamamen xitay shirketlirining monopolluqida, 2006 - yiligha qeder xitay hakimiyiti yerliklerning kichik tiptiki kömür kanlirini échishigha yol qoyup kelgen idi.

2006 - Yilidin buyan, " bixeterlikke kapaletlik qilish ", " bir tutash pilanlash we échish " dégendek bahaniler bilen Uyghurlarning bu hoquqimu cheklinip, ular paydilinip kéliwatqan kanlar xitay shirketlirige bölüp bérildi. Ashliq, paxta,yaghliq dan qatarliq asasliq yéza igilik mehsulatlirini türkümlep ékisport qilish hoquqimu 1992 - yilidiki tunji nöwetlik ürümchi yermenkisidin buyan bingtüenlik xitaylarning kontrolluqida bolup kelmekte. Qisqisi, hazir Uyghur soda - sana'etchilirining aldida xitayning " pifa " dep atalghan top sétish baziridin parche - purat mal élip sétishtin bashqa yol qalmidi.

Uyghurlar, öz tupriqi we bayliqidin nep élishtin mehrum qalduruldi

" Shinjang géziti " ning bügünki xewiride körsitilishiche, " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi ", bu rayonning iqtisadi tereqqiyati üchün zor rol oynighanmish, mesilen, bu yil 1 - aydin 7 - ayghiche bolghan mezgil ichide, sherqiy türkistanning sodidiki import - ékisport miqdari 10 milyard 158 milyon amérika dollirigha yitip, pütün xitayning otturiche éshish sür'iti bolghan 69.5 Pirsenttinmu köp éship, 95.9 Pirsentke yetken. Éshish sür'iti jehette xitay buyiche aldinqi qatarda, soda miqdari jehette gherbtiki 12 ölke ichide birinchi orunda turidiken. 16 Yildin buyan " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi " ge qatnashqan xitay we chet'ellik sodigerlerning sani 470 ming neper bolup, peqetla bu 16 qétimliq yermenkidiki tashqi soda miqdari 21 milyard 355 milyon dollargha yetken.

Uning üstige ékisport qimmiti yaratqan mehsulatlarning asasliqi sherqiy türkistanning kan we déhqanchiliq mehsulatliridin ibaret. Eger paydilarning 10 din biri yerlik xelqning chöntikige kirgen bolsa idi, bügün Uyghurlarning turmush sewiyisimu xitay buyiche aldinqi orun'gha ötken bolatti, epsuski xitayning sanliq melumatlirida nöwette sherqiy türkistan turmush sewiyisi jehette yenila xitay buyiche axiriqi orunda turup kelmekte, 16 yildin buyanmu Uyghurlarning iqtisadi kirimidimu körünerlik bir ilgirilesh bolghini yoq, hökümetning hazirqi statistikilirida, jenubiy rayonlardiki Uyghur déhqanlirining kishi béshigha toghra kilidighan otturiche kirimi 1300 - 1500 yu'en etrapida körsitilgen bolup, bingtüenlik xitay déhqanlirining kirimidin 4 hesse töwen. Mesilen, " tyanshan tori " ning bu yil 4 - ayning 30 - künidiki bir xewiride, bu yilning birinchi peslide, bingtu'en qarmiqidiki sheher - bazar puqralirining kishi béshigha toghra kilidighan sap kirimining 3382 yüen'ge, bingtüenlik xitay déhqanlirining bolsa 1526 yüen'ge yetkenlikini bayan qilghan. Yuqiriqi reqemler buyiche bolghanda, bingtü'endiki sheherlik xitaylarning yilliq kishi béshigha toghra kilidighan sap kirimi 13 ming 500 yu'endin, déhqanlarning bolsa 6100 yu'endin ashidu.

Sherqiy türkistanning iqtisadining yérimi bingtu'enning kontrolluqida

Bügün xitayning resmiy statistikilirida bingtu'enning omumiy nopusi 3 milyon'gha yéqin bolup, pütün sherqiy türkistanning omumiy nopusining texminen 11 - 12 pirsentini teshkil qilidu, emma sherqiy türkistanning sodidiki import - ékisport miqdarining yérimini dégüdek bingtu'en teshkil qilmaqta, mesilen, " tyanshan tori " ning bügünki bir xewiride körsitilishiche, bu yil 1 - aydin 7 - ayghiche bolghan mezgilgiche bingtu'enning tashqi sodidiki ékisport miqdari, pütün sherqiy türkistanning ékisport miqdarining 48.4 Pirsentini teshkil qilghan, " aptonom rayon "gha qarashliq tashqi soda shirketlirining omumiy sani 1480 bolup, bingtüen'ge qarashliq tashqi soda shirketlirining sani bolsa 1216.

Yuqiriqi sanliq melumatlar shuni éniq körsitip turuptiki, " ürümchi xelq'ara soda yermenkisi", yerlik xelqqe, bolupmu Uyghur xelqighe qilche bir nep élip kelgini yoq, xuddi yuqirida éytip ötkünümdek, bu yermenke, xitay hakimiyitining dunya jama'etchilikining közini buyash, yerlik xelqni talan - taraj we qaqti - soqti qilish üchün qollinip kéliwatqan siyasi bir wastisidinla ibaret, xalas !