Öchlük saqlimasliq güzel exlaq

 Insanlarning hemmisi shundaq bolidighan bolsa pütün dunya xelqi bext - sa'adettin ortaq huzur alghan we öz'ara söygü - muhebbet ortaqlashqan bolar idi.

Öchlük - adawetning xetiri chong

Se'udi erebistanning medine munewwere shehiride turushluq alim muhemmed niyaz hajim öch - adawetning xetiri üstide toxtilip mundaq dédi:" merhum ustaz muhemmed ghazali 'musulmanning exlaqi' namliq esiride mundaq dep yazghan: ' shübhisizki, düshmenlik, öchmenlik we adawetler insanlar arisida ösüp tereqqi qilip yiltiz tartsa, uning tikenliri shaxlansa imanning nazuk chécheklirini solashturup méhri - muhebbet we tinchliqtin ibaret güzel iznalirini yoqitip qoyidu. Bu waqitta ibadetlerni orundighanningmu paydisi bolmaydu. Chünki buzulghan qelb bilen qilin'ghan ibadetning paydisi yoq. Düshmenlishish, adawet saqlash eqilni suslashturup adimigerchilikke xilap bolghan kichik gunahlarni, lenetke duchar qilidighan chong gunahlarni sadir qilishqimu seweb bolidu. Exlaqiy peziletlerdin köz yumdurup rezilliklerni chong körsitidu. Bezide yalghan - yawidaq geplerni toqup chiqishqa ündeydu. Bularning hemmisi nachar ishlar bolup, dunyadiki pütün dinlar uni ret qilidu. Peyghember eleyhissalam bir küni sahabilirigha :' men silerge roza tutush, namaz oqush we sediqe bérishtinmu derijisi yuqiri bolghan bir ishni éytip béreymu? u bolsimu adawetliship qalghanlarning arisini yarashturup qoyushtur,' dep körsetken.' "

Öchlük barche yamanliqlarning bashlamchisi

Muhemmed niyaz hajim öchlük we adawetning barche yamanliqlargha türtke bolidighanliqi üstide toxtilip mundaq dédi: " dunyada nurghun pes exlaqlar bar bolup, diqqet qilghan adem uning menbiyini bileleydu. Shübhisizki, ularning ipadilinishi oxshash bolmisimu uning sewebi peqetla birdur. U bolsimu öchlük we adawet saqlashtin ibaret. Mesilen: bashqilargha töhmet chaplash qattiq öchlüktin kélip chiqidighan bir bir jinayet bolup, heqiqetni astin - üstün qiliwétish, gunahsiz kishilerge azar bérishtek passip tesiri zor bolghachqa u pütün insaniyetning lughitide eng qebih jinayet sanilidu. Musulmanlargha nisbeten eng éghir gunahtur. Kishilerning eyibini izdesh, meqsetlik halda ulargha eyib qoyush shu ademning wujudidiki rezillik we peslikning alamitidur. Peyghember eleyhissalam musulmanlarni kishilerge töhmet chaplashning yaman aqiwitidin agahlandurup:" kimki bashqilargha eyib qoyush üchün yoq ishni bar dep uninggha chaplighan bolsa, shuning heqiqitini élip kelmigiche allah uni dozaxtin chiqarmaydu"dep körsetken. Yalghandin chaplighan töhmetning heqiqitini qandaqmu élip kelgili bolsun! bu mumkin emes ish."

Gep toshush rezil xuluqtur

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, yaman gepni anglighan adem uni tarqitiwetmestin shu ornidila yépiwetse köpligen köngülsizliklerning aldini alghan bolidu. Chünki nurghun yaman sözler barki, u déyilgen yerdila qalsa özlikidin yoqap kétidu.

Eger u söz etrapqa tarqitilghanda bezi ot quyruq, suxenchi( yeni gep toshughuchi) ademler uni téximu püwlep yalqunjitidu - de, uchquni hemme yaqqa tutushup teswirligüsiz azab - oqubetlerni élip kélidu. Shunga peyghember eleyhissalam bir hediside:" suxenchi jennetke kirmeydu"dep körsetken.

Öchlük saqlimasliq ésil pezilet

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, öchlük we adawet saqlimasliq bir xil ésil pezilet bolup, bundaq peziletke ige bolghan adem özining ghelibe we meghlubiyitini bashqilargha baghliwalmaydu. Chünki özi meghlub bolghan waqitta bashqilar ghelibe qazinishi mumkin. Özi keynide qalghan waqitta bashqilar aldigha ötüp kétishi mumkin. Emma özi payda alalmighanliqi üchün payda alghan her bir ademning ziyan tartishini ümid qilish tolimu exmeqliq we pesliktur. Qelbtiki öchlük - adawet igisini her xil rezilliklerge ittiridu.

Birawgha öchi bolghan adem uning eyiblirini yépish uyaqta tursun, uning yaxshi ishlirinimu kishilerge yaman qilip körsitishke urunidu. Shunga peyghember eleyhissalam:" kimki birawning eyibini bilip turup yapsa, qiyamet künide allah uning eyibini yapidu," dep körsetken.