Namayishchilar afénadiki olimpik mesh'ilini yéqish murasimida xitaygha qarshi kashila chiqirip heywe körsetti

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

24 - Mart küni afinada, chégrisiz muxbirlar teshkilatining bir xadimi, xitay olimpik wekilining sözini bölüp, lozonkilar bilen neq meydanda naraziliq bildürgen. AFP Photo

2008 ‏ - Yilqi béyjing olimpik musabiqisining mesh'ilini yéqish murasimi düshenbe küni grétsiye paytexti afénadiki olimpiye téghida ötküzüldi. Murasimgha xelq'ara olimpik komitéti re'isi jeks rogé we béyjing shehirining bashliqi lyu chi qatnashqan idi. Murasimda grétsiye saqchi da'iriliri jiddiy bixeterlik tedbirlirini alghan bolsimu, lékin bu tibet we kishilik hoquq pa'aliyetchilirining murasim meydanigha kirip, xitaygha qarshi heywe körsitishini tosiyalmidi.

" Kishilik hoquqni depsende qiliwatqan bu döletni bayqut qilayli"

Düshenbe küni béyjing olimpik musabiqisining mesh'ilini yéqish murasimi giritsiye paytexti afina sirtidiki olimpiye téghida ötküzülgende, chégrisiz muxbirlar teshkilatining mes'uli robért ménard bashchiliqidiki 3 kishilik bir guruppa 5 dane koyzining resimi chüshürülgen béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish mezmunidiki lozunkilarni chiqirip, olimpik musabiqisini béyjingda ötküzüshke étiraz bildürdi. Weqe yüz bergende béyjing sheher bashliqi lyu chi murasimda sözlewatqan bolup, saqchilar chégrisiz muxbirlar teshkilatining bu üch xadimini neq meydandin derhal yiraqlashturdi.

Grétsiye hökümiti olimpiye téghidiki murasimni qoghdash üchün 1000 neper saqchini seperwer qilghan bolsimu, lékin chégrisiz muxbirlar teshkilatining xadimliri saqchilarning bixeterlik chembirikidin muweppeqiyetlik ötüp, murasim meydanigha qeder kirishke qadir bolalighan. Ularning herikiti lyu chining sözini bölüwételmidi, lékin xitay téléwiziye qanalliri bu heqtiki xewerliride murasimdiki bu weqeni bermigen.

Murasimda chégrisiz muxbir teshkilatining bir xadimi "kishilik hoquqni depsende qiliwatqan bu döletni bayqut qilayli" dégen lozunka chiqardi. Yene bir xadim lyu chining aldidiki mikrafonni tartiwalmaqchi boldi, lékin meqsidige yételmey " erkinlik, erkinlik " dep warqiridi.

" Béyjing olimpik mesh'ilining tibet zéminidin ötüshini bikar qilish kérek "

Olimpik mesh'ili dunyadiki 20 nechche dölet we rayonni aylinip, 8 ‏ - ayning 8 ‏ - küni béyjinggha yétip bérishi kérek. Xitaylar mesh'elni tibet we jumulangma choqqisigha qeder yetküzüsh pilani barliqini élan qildi. Lékin chet'elde sürgündiki tibetler xitay hökümiti tibet xelqini basturuwatqan ehwalda olimpik mesh'ilini tibet zéminida aylandurushning özi olimpik rohigha " haqaret " dep eyiblimekte.

Gritsiyidiki tibet pa'aliyitining bir yétekchisi radi'omizgha," xelq'ara olimpik komitéti xitayning tibettiki zorawanliqi we buzghunchiliqini körmeske séliwatidu. Men tibet xelqighe wakaliten xelq'ara olimpik komitétini béyjing olimpik mesh'ilining tibet zéminidin ötüshini bikar qilishqa chaqirimen "dep körsetti. Olimpik mesh'ili düshenbe küni olimpiye bazirida bir guruppa tibetlerning tosushigha uchridi.

Tibetler olimpik mesh'ilini élip mangghuchining aldini torap, béyjing olimpik musabiqisigha qarshi shu'ar towlighanda, gritsiyilik saqchilarning tutqun qilishigha uchridi. Ular olimpiyediki bir méhmanxana aldida özini qizil rengge boyap, olimpiye bazirining asasiy kochisida yétiwalghan we xitaygha qarshi shu'arlarni towlighan idi.

"Olimpik musabiqisi xitayning özgirishige ijabiy hesse qoshidu "

Xelq'ara olimpik komitétining re'isi jeks rogé, düshenbe küni afénada birleshme axbarat agéntliqining ziyaritini qobul qilip, xelq'ara teshkilatlarning xitaygha bésim ishlitish yaki béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish heqqidiki chaqiriqigha jawab bergen. Özining bu mesililerde xitay bilen " lam - jim diplomatiyisi" élip barghanliqini, xitaylar bilen ötküzgen xupiyane söhbetlerde kishilik hoquqni üzlüksiz otturigha qoyup kéliwatqanliqini tekitligen jeks rogé, olimpik musabiqisi xitayning özgirishige ijabiy hesse qoshidu, dep qaraydighanliqini eskertmekte.

Lékin rogé, olimpik mesh'ili yéqish murasimida sözligen sözide béyjing da'irilirige olimpik yighini yalghuz tenterbiye musabiqisi emeslikini xatiriletti. U, " béyjing olimpik musabiqisi yalghuz munewwer tenterbiye türlirini namayen qilish pursiti emes, bu yene xitay we pütün yer sharidiki insanlarning qarshi terepni bayqash we hörmet qilishni ügünish pursitidur " deydu.

"Söhbet tibet mesilisini hel qilishning birdin ‏ - bir yolidur "

Béyjing sheher bashliqi lyu chi murasimda sözligen sözide tibet we chégrisiz muxbirlar teshkilatining olimpik musabiqisini bayqut qilish yaki olimpik mesh'ilini tosash heqqidiki chaqiriqigha inkas qayturmidi. U peqet olimpik mesh'ilining olimpik rohini tarqitip, 5 qit'ege tinchliq we ümid chachidighanliqini ilgiri sürdi. Chet'eldiki tibet we tibetni himaye qilghuchi organlarning béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish pa'aliyiti mesilining bir teripi. Mesilining yene bir teripi tibet mesilisining döletler'ara diplomatik munasiwetlerde kün tertipidiki bir mesile bolup qéliwatqanliqidur.

Amérika tashqiy ishlar ministiri kandiliza rayis, düshenbe küni hindistanda xitay hökümitini tibet mesiliside "dawamlashturghili bolidighan" siyaset yürgüzüshke chaqirdi we birdin ‏ - bir yolning tibet rohani dahisi dalay lama bilen söhbet ötküzüsh ikenlikini eskertti. Rayis hindistan ichki ishlar ministiri sing bilen ötküzgen söhbitidin kéyin muxbirlarning su'allirigha jawab bérip," biz tibet mesilisini hel qilishning usuli xitay hökümitining tibette bir yürüsh dawamlashturghili bolidighan siyaset yürgüzüshi, dep qaraymiz " dédi. Xitayni dalay lama bilen söhbet ötküzüshke chaqiridighanliqini tekitligen rayis, " biz 2 terepni söhbet ötküzüshke righbetlendürimiz. Chünki tégi ‏ - tektidin alghanda söhbet tibet mesilisini hel qilishning birdin ‏ - bir yolidur " dep eskertidu.

Xitay tibet rohani dahisi dalay lamani béyjing olimpik musabiqisini görüge éliwalmaqchi boldi, dep eyibligen bolsimu,lékin dalay lama olimpik musabiqisining béyjingda ötküzülüshini qollap, olimpikni bayqut qilish chaqiriqigha awaz qoshushni ret qilmaqta idi. U, aldinqi küni yéngi déhlida muxbirlargha xitayning dalay olimpikni görüge éliwalmaqchi, dégen eyiblishini " asassiz" dep ret qildi. (Erkin)