Uyghur élide pilandin sirt tughulghan balilar oqushsiz qalmaqta

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Seyshenbe küni xitay shinlang tor bétide élan qilin'ghan bir xewerdin ashkarilinishiche, ili oblasti könes nahiyisining tashtöpe yézisigha qarashliq ikki kentte, 6 yashtin 18 yashqiche bolghan oqushsiz balilarning sani mingdin ashqan.

Chet yaqa ikki kentte oqushsiz balilar sani mingdin ashqan

Xewerde körsitilishiche, oqushsiz balilar pewqul'adde köp bolghan bu ikki kent könesning tashtöpe yézisigha qarashliq yéngidin échiwétilgen kentler bolup, 1996 -yili bu yézilar échiwétilgendin buyan téxiche su, tok, qatnash, hökümet orgini qatarliq eslehelirining héch biri toluqlanmighan iken. Shunga bu kentlerdiki amma bu ikki kentni "hökümetsiz kent" dep ataydiken.

Biz bu ikki kentning ehwalliri heqqide melumat élishqa urunup 114 istansisi arqiliq téléfon nomurini sürüshte qilduq. Epsus bu kentlerning téléfon nomuri hetta namimu tizimgha élinmighan iken.

Xewerde körsitilishiche, nöwette bu kentlerdiki ammining hemmidin chong ghémi, balilarning oqushsiz qélish mesilisi bolmaqta iken.

Oqushsiz qélishidiki eng chong seweb - nopusizliq

Munasiwetlik tarmaqlar bu ikki yézidiki oqushsiz balilarning sanini élish üchün barghanda, oqushsiz qalghan minglighan sawatsiz bala, tizimgha aldurush jediwilige ismini yazalmighachqa barmaq izini qaldurghan.

Könes nahiyilik ma'arip idarisi, bu ikki kenttiki minglarche balilarning oqushsiz qélishigha bu jaylarning ma'arip, mektep shara'itining yaxshi bolmasliqidin bashqa eng muhim sewebning, oqushsiz qalghan bu balilarning pilansiz tughulghan, nopussiz balilar ikenlikini, ularning oqush ishigha köngül bölgen teqdirdimu, bu xitayning pilanliq tughut siyasiti bilen munasiwetlik bolghachqa, hazirghiche bu balilarning oqush mesilisining hel bolmay kéliwatqanliqini bildürgen.

Gerche xitay hökümiti Uyghur élide toqquz yilliq mejburiy ma'aripning asasen emelge ashurulghanliqini körsitiwatqan bolsimu emma, ularning bériwatqan sani peqet nopustiki balilarning mektepke kirish nisbitidur.

Uyghur élidin igilishimizge qarighanda, émilyette Uyghur élining her qaysi jaylirida pilandin sirt tughulghan, nopusqa élinmighan balilarning her qandiqining oqushqa kirish hoquqi bolmaydiken. Shundaqla bu xildiki nopussiz bolghanliqi üchün mektep yüzi körelmigen balilar intayin köp bolup bu heqte xitay hökümitimu hazirgha qeder éniq sanliq istatéstika élan qilip baqmidi.

Ata- anilar nopussiz balilirining teqdiri üchün teshwishlenmekte

Yéqinda, radi'omizgha téléfon qilghan bir Uyghur, üchünchi balisi xitay hökümiti teripidin pilansiz tughulghan dep qaralghachqa nopusqa élinmay, nurghun ishlarda qolaysiz boliwatqanliqini, balisining teqdiridin endishe qiliwatqanliqini, bildürgen idi.

Yéqinda Uyghur élidin gérmaniyige qéchip kélip yashashqa mejbur bolghan bir Uyghur ana, xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitining ziyankeshliki bilen özi hem balisining yaqa yurtlarda sersan bolushqa mejbur bolghanliqini bildürdi.

Uyghurlarning bildürüshiche, Uyghur élide balilarning oqushsiz qélishigha birsi namratliq seweb boliwatqan bolsa, balilarning pilanliq tughut siyasiti tüpeyli nopusqa élinmasliqimu asasiy sewebning biri bolup kelmekte.

Nöwette Uyghur élide pilansiz perzent hisaplan'ghan balilar nopusqa élinmighanliqi üchün, ular dawalinish, ma'arip qobul qilish we bashqa imkaniyetlerdin behriman bolalmay hetta ziyankeshlikke uchrimaqta.

Nopussiz xitay balilirichu?

Ejeplinerliki, xitay hökümiti Uyghurlarning pilandin sirt tughulghan balilirini qet'iy nopusqa almighan bir peytte, Uyghur élidiki xitay aqqunlirining Uyghur élide tughulghan pilansiz balilirigha perqliq mu'amile qilip, alahide imtiyazlardin behriman qilmaqta. Buning ispati, 2004 - yili 7- ayda Uyghur aptonum rayonluq hökümet, ishlepchiqrish qurulush armiyisidiki 1993 - yilidin buyan pilansiz tughulghan balilarning, mektepke kirish mesilisini hel qilish üchün, mexsus uqturush chüshürgen. 149 - Tu'endila jem'iy 39 neper xitay balisini Uyghur rayonigha nopusqa alghan. Mezkur xewer eyni waqitta shinxu'a xewer torida élan qilin'ghan idi.

Xitay hökümitining pilanliq tughut siyasiti -1988yili resmiy yolgha qoyulghandin buyan, bu siyasetning Uyghurgha oxshash, nopus jehette xitaydek köp bolmighan milletlerge qattiq qolluq bilen yürgüzülishi, Uyghurlarning izchil naraziliqini qozghap kelmekte. (Gülchéhre)