Yazghuchi nurmuhemmed yasin (örkishi) xitay da'iriliri teripidin qolgha élindi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki xewiri
• Download story audio

Yazghuchi nurmuhemmed yasin (örkishi)

Uyghur hazirqi zaman edebiyat sépidiki yash cholpanlarning biri, qeshqerliq yazghuchi we sha'ir nurmuhemmed yasin (örkishi), ötken yilning axirliri qeshqerde xitay dölet bixeterlik da'iriliri teripidin qolgha élin'ghan.

Yene bir medeniyet inqilabi

Merkizi gérmaniyidiki sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche, nurmuhemmed yasin ötken yili 11 - aylarda qeshqer wilayetlik dölet bixeterlik idarisidiki mexpiy saqchilar teripidin tutup kétilgen. Sherqiy türkistan uchur merkizi, yazghuchining "qeshqer edebiyati" zhornilida élan qilin'ghan "kök kepter" namliq esiri sewebidin qolgha élin'ghanliqini bildürdi. Xitay dölet bixeterlik idarisi nurmuhemmed yasinni idi'ologiye jehette bölgünchilik pikirini terghip qilish "jinayiti" bilen eyibligen.

Amma qeshqer sheherlik partkom teshwiqat bölümidiki ismini ashkarilashni xalimaydighan emeldarlar, nurmuhemmed yasinning qolgha élin'ghanliqidin xewiri yoqliqini bildürüp, bu heqte ilgirlep toxtilishtin özini qachurdi.

Nurmuhemmed yasinning "kök kepter" namliq nesiri qeshqer edibiyatining 2004 - yilliq 5 - sanida élan qilin'ghan. Sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche, qeshqerdiki munasiwetlik da'iriler "qeshqer edibiyati " zhornilining bash muherriri we mes'ul muherrirler üstidin tekshürüsh élip bérishqa bashlighan shundaqla "qeshqer edebiyati" ning 2004- yilliq 5 - sanini yighiwélish heqqide buyruq chüshürgen.

Mol hosulluq qelemkesh

Nurmuhemmed yasin, Uyghur edebiyat sépidiki mol- hosulluq yash cholpanlarning biri bolush süpitide tonulushqa bashlighan idi. Yazghuchining "yürek yighlaydu" , " baliliqni séghinish" qatarliq eserliri 12 - we 13 - nöwetlik xantengri edebiyati mukapatigha érishken.

Ayali qeshqerdiki melum bir mektepning oqutquchisi bolghan nurmuhemmed yasin musteqil qelemkesh bolup, turmushini edebiy ijadiyitidin alghan qelem heqqige tayinip qamdaytti. U, qedimiy dolan diyari maralbéshining awat baziridiki bir déhqan a'iliside 1974 - yili dunya kelgen.

Nurmuhemmed yasin özining edebiy hayati qandaq bix tartqanliqini mundaq dep chüshendüridu: "güzel riwayetler sirliq epsaniler bilen tolghan bu qedimiy dolan diyari we özgiche naxsha-usul, medeniyet qatlimigha ige bu xelq, méning tunji oqutquchim boldi. Men Uyghur xelq chöcheklirining rengdar til rétimliri arisida ösüp, yétilip özümge mensup bolghan edebiyat derwazisining achquchigha ashular arqiliq ige boldum."

Nurmuhemmed yasin, tarixshunas toxti muzart we sha'ir tursunjan emetlerdin kéyin qolgha élin'ghan Uyghur ediplerning biri.

Yéngi qalpaq - "idé'ologiye bölgünchiliki"

Xitay hökümiti bir qanche yilning aldida yaponiyide oqughan tarixshunas doktor toxti muzartni dölet mexpiyetlikini chet'elliklerge ashkarilidi, digen jinayet bilen eyiplep, 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilghan. 2000 - Yili merhum muzikant nurmuhemmed tursunning sen'et kéchilikide shé'ir oqughan tursunjan emetni qolgha élip, aptonom rayon boyiche xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirining tenqidige uchrighan idi'ologiye sépidiki bölgünchilikke qarshi turush herikiti qozghighan idi. Sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche, nurmuhemmet yasin bu qétim xitay hökümiti teripidin idé'ologiye sépide bölgünchilik pikirini terghip qilish "jinayiti" bilen qolgha élin'ghan.

Mol mezmunluq eserliri

Nurmuhemmet yasin ali bilim yurtlirida oqush pursitige érishelmigen yazghuchilarning biri. U bu jehettiki boshluqni qandaq toldurghanliqi heqqide toxtilip mundaq digen:

"Men xelqimning tili we awazida sözlen'gen her qandaq eserni izdep, tépip bilim élish nisip bolmighan hayatimning bir qisimi süpitide toluqlap keldim we shu asasta bilip- bilmey bir qelem ehli bolup qaldim."

Nurmuhemmet yasin hazirqi zaman Uyghur edebiyati sépidiki mol hosulluq yash yazghuchilarning biri hésablinidu. Uning hazirgha qeder "oynaydighan bala barmu?", "tunji muhabbet", " yürek yighlaydu" qatarliq kitabliri neshr qilin'ghan shundaqla 40 parchidin artuq esiri bir qanche toplamgha kirgüzülgen. "Yürek yighlaydu" qatarliq on nechche parche esiri toluqsiz we ottura téxnikom mekteplerning derslikige qoyulghan idi. Yazghuchining her xil mukapatlargha érishken esiri 30 parchidin ashidu.

Uyghur teshkilatlirining inkasi

Nurmuhemmet yasinning qolgha élin'ghanliqi chet'eldiki Uyghur teshkilatlarning qattiq tenqitige uchrimaqta.

Merkizi washin'gtondiki amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkel, xitay hökümitining Uyghur yazghuchilarni shundaqla Uyghur sen'etchilerni basturush herikiti, emeliyettiki Uyghur mediniyitige qaritilghan buzghunchiliq, dep körsetti. U xitay hökümiti Uyghurlarning naraziliq herikitini basturushtin, pikir qilish we oylash erkinlikini boghushqa ötkenlikini ilgiri sürdi.

Nuri türkel yene, xelq'ara jem'iyetni Uyghur mediniyitige qaritilghan buzghunchiliqqa qarshi qoghdash qanuni chiqirishqa ündeydighanliqini ilgiri sürdi.

Nurmuhemmet yasin qolgha élin'ghandin kéyin, uning Uyghurche tor ponkitlardiki " kök kepter" namliq esiri éliwétilgen. Sherqiy türkistan uchur merkizining ashkarilishiche, qeshqer wilayetlik partkom teshwiqat bölümi qeshqer boyiche nurmuhemmet yasinning idi'ologiye jehettiki zehirini tazilash herikiti qozghighan. (Erkin)