Islam kerimof merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurushqa qarshi chiqti

Shangxey hemkarliq teshkilatining 6 qurghuchiliri shangxeyde.

 Biraq, islam kerimof nursultan nazarbayéfning merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurush idiyisini qollimighan.

 Kerimof : bu biz üchün qobul qilinmaydighan teshebbustur

Sabiq sowét ittipaqi kompartiyisi merkiziy komitétining ezaliri süpitide öz jumhuriyetlirini bir mezgil idare qilghandin kéyin, musteqilliq jakarlap, 17 yildin buyan uda üch qétimdin saylinip, bu jumhuriyetlerge rehberlik qilip kéliwatqan merkiziy asiya rayonidiki axirqi qalduq sowét rehberliri islam kerimof bilen nursultan nazarbayéw özlirining bu qétimqi muhim uchrishishida merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurush mesiliside pütüshelmigen.

"Bügünki qazaqistan" agéntliqining xewer qilishiche, islam kerimof nursultan nazarbayéfning bir qanche yillardin buyan tekitlep kéliwatqan merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurush teshebbusini qet'iy yosunda ret qilip, özbékistanning mezkur ittipaqqa qétilmaydighanliqini jakarlighan.

 Ularning söhbetliridin kéyin ötküzülgen metbu'at yighinida kerimof jurnalistlarning so'allirigha jawab bérip, " biz üchün bu qobul qilinmaydighan teshebbustur, bu mawzugha yene qaytmasliq üchün axirqi qétim qet'iy türde bildürüp qoymaqchimen" deydu .

U, özbékistanning néme üchün mezkur ittipaqqa qoshulmaydighanliqining sewebini chüshendürüp, "merkiziy asiya döletliri arisida ittipaq tüzüsh üchün birinchidin ularning ijtima'iy - iqtisadiy tereqqiyat derijisi we küchi bir - biri bilen tenglishiwélishi kérek. Ikkinchidin, mezkur döletler rehberlirining siyasiti we tallighan yönilishliri bir - biri bilen ziddiyetlik bolmasliqi lazim " - dégen.

Nazarbayéf "ittipaq" arqiliq merkiziy asiya döletlirining bixeterlikini kapaletke g

AFP

E qilmaqchi idi

Nursultan nazarbayéf izchil halda merkiziy asiya ittipaqini qurushning zörürlikini tekitlep, eger mundaq bir ittipaq qurulsa, mezkur rayonning özini yémek ichmek, énérgiye we bashqilar bilen toluq teminliyeleydighanliqini körsetken .

 Nazarbayéf öz teshebbusida merkiziy asiya döletliri ittipaqining ortaq baziri, ortaq iqtisadi shuningdek ortaq puli qatarliqlarni chiqirishni otturigha qoyghan hemde mezkur ittipaq arqiliq rayonning bixeterliki we bashqilargha téximu ünümlük halda kapaletlik qilghili bolidighanliqini körsetken idi.

Undaqta néme üchün islam kerimof merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurushqa qarshi chiqidu? islam kerimof muxbirlarning so'allirigha jawab bérip, emeliyette merkiziy asiya ittipaqini qurush idiyisining yéngi nerse emeslikini , özlirining bundaq birlishishni bashtin kechürgenliki, mesilen 1998 - yili merkiziy asiya iqtisadiy ittipaqi qurulup, 2001 - yil uning merkizi asiya ittipaqi bolup qayta özgertilgen bolsimu, lékin 2005 - yili emeldin qalghanliqi hemde uninggha eza bolghan döletlerning yawro - asiya iqtisadiy ittipaqigha qatnashqanliqini körsetken. Prézidént kerimof " bundaq arzular köp bolghan. Intilishler bundaq ittipaqini janlandurghan bolsimu, lékin, bezi ayrim heriketler özara toqunushlarni keltürüp chiqarghan " deydu. U, yene özbékistanning soda shara'iti we bashqa bezi jehetlerdin qazaqistandin yaxshi ikenlikini tekitlep ötken.

Emeliyette özbékistanliqlar birlishishni xalaydu

Lékin, özbékistanliq mutexessis perhat talipof bolsa, özbékistanning mundaq bir ittipaqqa muhtaj ikenliki, ottura asiya jumhuriyetlirining iqtisadiy, énérgiye we bashqa türlük jehetlerdin bir - biri bilen baghlinishliq ikenlikini körsitidu. Amérika awazining muxbiri malik mensurning yézishiche, köp sandiki özbékistanliqlar nazarbayéfning merkiziy asiya ittipaqini qurushining özbékistan üchün paydiliq ikenlikini qollisimu, lékin hazirqi hökümet da'iriliri buninggha anche qiziqmaydu.

 Merkiziy asiya ittipaqini qurushni qirghizistan hökümiti qollighan bolup, prézidént qurmanbék baqiyéw éniq bildürgen. Tajikistan terepningmu qollash pozitsiyisini bildürgenliki melum, emma türkmenistan bilen özbékistan éniq qarshi chiqqan.

Mesile kimning lidér bolushida

Elwette, nöwette, türkiy jumhuriyetlirining yéngi shekildiki birlikini teshebbus qilish kücheygen bolup, ötken yili ezerbeyjanning baku shehiride ötküzülgen dunya türkiy jumhuriyetliri we jem'iyetliri qurultiyida birlik hem ortaq parlamént qurush mesilisi muzakire qilin'ghan. Yéqinda türkiy jumhuriyetlirining parlaméntliri birlikini qurush resmiy qarar qilin'ghan bolsimu, biraq özbékistan buninggha qoshulmighan. Türkiye, ezerbeyjan, qazaqistan, qirghizistan rehberliri mezkur idiyining qollighuchiliri hem teshebbuskarliri bolup qalghan idi.

 Islam kerimofning merkiziy asiya döletliri ittipaqini qurush idiyisini qollimasliqining sewebliri heqqide her xil qarash bar. Emeliyette, 1995 - yili islam kerimof " türkistan ortaq öyimiz "dégen idiyini terghip qilghan bolup, u eslide merkiziy asiya xelqlirining "türkistan " nami astidiki birlikini teshebbus qilghan shexs idi. Lékin, kéyinki waqitlarda qazaqistanning iqtisadiy tereqqiyati zor bolup, qazaqistanning xelq'araliq abroyi ashti hemde rayondiki rehbiri döletlik orun'gha ötti,. Qazaqistanliq siyasetshunas xemit hemrayéfning qarishiche, özbékistan rayondiki rehber dölet bolushqa intilsimu, lékin uning bu imkaniyetliri azlap, qazaqistanning orni kötürülgen. Elwette, shu sewebtin islam kerimofning nursultan nazarbayéfning teshebbusini qollimasliqi tebi'iy.