Пакистан билән хитай уйғур тәшкилатлириға қарши һәмкарлиқни күчәйтишкә вәдә беришкән

Сүрәттә зардари 7 - айниң 7 - күни бейҗиңда хуҗинтав билән көрүшмәктә

Пакистан президенти зәрдариниң бир һәптилик хитай зиярити дүшәнбә күни башланған иди. У чаршәнбә күнки бейҗиңға келип, хитай дөләт рәиси ху җинтав билән сөһбәт елип барди. Уларниң сөһбити ядро енергийә, асаси әслиһә қурулуши, алақә, сода, мәбләғ селиш вә иқтисади һәмкарлиқни күчәйтишкә алақидар кәң даирилик мәсилиләргә четилған болуп, улар йәнә терроризмға қарши һәмкарлиқни күчәйтидиғанлиқини билдүргән.

Хитай мәтбуатлириниң мәзкур зиярәт һәққидики хәвәрлиридә ху җинтавниң зәрдарини күтүвелип, "җоңго билән пакистанниң һәр иккилиси терроризмниң қурбани", "җоңго билән пакистанниң терроризмға қарши һәмкарлиқни күчәйтип, терроризм, бөлгүнчилик вә диний әсәбийликкә зәрбә бериш һәр икки дөләт хәлқиниң түп мәнпәәти" дегәнликини илгири сүргән. Хитай билән пакистан 11 - сентәбир вәқәсидин буян шәрқий түркистан күчлиригә һәмкарлишип қарши туридиғанлиқини изчил әскәртип кәлмәктә. Уйғурларниң пакистанни база қилип, хитайға қарши турушиниң алдини елиш мәсилиси хитай - пакистан али дәриҗиликләр учришишида даим тәкитлинидиған мәсилә болуп қалған иди.

Зәрдари хитай зияритини башлаштин бурун хитай - пакистан алаһидә һәрбий қисимлири ләнҗу һәрбий райониниң ниңшя туңган аптоном районидики бир мәшқ мәйданида кичик көләмлик һәрбий маневир елип барған иди. Хоңкоң мәтбуатлириниң хәвәр қилишичә, маневирдики тәқлидий дүшмән шәрқий түркистан ислам һәрикити болуп, маневирға икки дөләтниң 230 дәк әскири қатнашқан. Лекин бәзи мутәхәссисләр хитай - пакистан арисидики терроризмға қарши һәмкарлиқниң җиддийитигә гуман билән қарайдиғанлиқини әскәртмәткә.

Пакистан вәзийити вә хитай - пакистан мунасивитини йеқиндин көзитиватқан анализчилардин һидәйтулла оғузхан әпәнди, шәрқий түркистан ислам һәрикити тәһдитиниң көптүрүветилгәнлики вә тәрәпләрниң бу һадисини козир қилип, өз муддиаси үчүн қоллиниватқанлиқини билдүрди. Һидайәтулла оғузхан мәркизи түркийидики шәрқий түркистан маарип җәмийитиниң мәсули. У узун йиллар пакистанда яшап илим тәһсил қилған уйғур зиялилириниң биридур.

Хитай мәтбуатлириниң хәвиригә қариғанда ху җинтав йәнә исламабадниң пакистандики хитай пуқралириниң саламәтлики вә хитай ширкәтлириниң бихәтәрликигә капаләтлик қилишни тәләп қилған. Пакистан хитайниң әң муһим қорал ярақ херидари болупла қалмай, у йәнә хитайниң истратегийилик шерики болуп, хитай пакистанға мәбләғ салидиған наһайити аз сандики дөләтләрниң бири иди. Зәрдари шаңхәйдә хитайниң банка вә ширкәт мәсуллирини пакистанға мәбләғ селишқа чақирип, уларниң мәнпәәтини қоғдайдиғанлиқини билдүргән. У, шаңхәйдә хитайниң әң чоң қорал - ярақ ишләпчиқириш карханлиридин шимали санаәт гуруһи, җоңго су иншаат електр қурулуш гуруһи, җоңго нефит химийә ширкити вә җоңго нефит ширкити қатарлиқ карханиларниң мәсуллири билән учрашқан иди.

Бу ширкәтләрниң бәзилири пакистанниң ядро реактор қурулуши, гвадардики деңиз порти қурулуши, дөләт мудапиә вә су иншаат қурулушиға ярдәм бериватқан ширкәтләр болуп, йеқинқи бир қанчә йилдин бери бу ширкәтләрниң пакистанда ишләватқан бир қисим техник хадимлирини гөрүгә елиш вәқәлири йүз бәргән иди. Һидайәтулла әпәнди, пакистанда бу түрлүк вәқәләрни кимниң пәйда қилидиғанлиқиға бир немә демәкниң қийинлиқини билдүрди.

Пакистан уйғур өктичилири яки шәрқий түркистан күчлирини хитайға өткүзүп бериштә бейҗиңниң әң актип һәмкарлашқучиси. Пакистан һазирға қәдәр нурғун уйғурларни хитайға өткүзүп бәргән болуп, хитайға өткүзүп берилгән уйғурларниң арисида өлүм җазаси берилгән яки һазирға қәдәр из дерәксиз йоқап кәткәнләр бар. Пакистанниң уйғур мусапирлирини хитайға өткүзүп бериши хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң тәнқидигә учриған болуп, исламабад хәлқара әһдинамиларни дәпсәндә қилиш билән әйибләнгән иди.

Һидаютулла оғузхан болса пакистанниң келәчикигә үмидвар қаримайдиғанлиқини билдүрди.

Бу йил 3 - айда хитай пакистанға икки ядро реактор қазини қуруп беришкә мақул болған иди. Лекин бу америка қатарлиқ бәзи дөләтләрдә әндишә қозғап, ядро материяллириниң террорчи гуруһлар яки талибанларниң қолиға чүшүп кетиш еһтималиға диққәт қилидиғанлиқини илгири сүргән. Зәрдариниң бу қетимқи сәпири униң пакистанда президентлиқ тәхтигә чиққандин буян елип хитайни 5 - қетим зиярәт қилишидур.

юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.