Xitay, pilanliq tughut siyasitining özgermeydighanliqini bildürmekte

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay shinxu'a agéntliqining xewiridin melum bolushiche, xitay hökümitining yuqiri derijilik emeldari - xitay döletlik pilanliq tughut komitétining mudiri pen güyyü 9 - iyun küni, yeni washin'gtondiki amérika dölet mejliside échilghan xitayning pilanliq tughut siyasiti heqqidiki ispat bérish yighinining etisi, xitayda ötküzülgen axbarat élan qilish yighinida, xitay hökümitining 30 nechche yildin buyan yürgüzüp kéliwatqan pilanliq tughut siyasitining qisqa muddet ichide özgermeydighanliqini hemde bu xil siyasetning dunya nopusini kontrol qilishqa zor töhpe qoshqanliqini melum qildi.

Pen güyyün muxbirlarni kütüwélish yighinida "xitayda pilanliq tughut siyasiti yürgüzülgendin buyan, bowaqlarning tughulush nisbiti zor derijide töwenlidi hetta bezi jaylarda bu jehette chékinish haliti shekillendi. Mezkur siyaset békitilgendin buyanqi 30 nechche yildin béri, xitayda az dégende 300 milyon adem az tughuldi. Bu yawrupa nopusigha teng insanning kemeygenlikini körsitip béridu. Démek bundaq zor ünüm, xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitidin hasil boldi" dep körsetti.

Xitay hökümiti yézilardiki bir perzentlik a'ililerni mukapatlash tüzümini yolgha qoymaqchi

Xitay döletlik pilanliq tughut komitétining mudiri pen güyyü mezkur axbarat élan qilish yighinida yene xitay hökümitining bundin kéyin pilanliq tughut siyasitini ijra qilishta, yézilardiki bir perzentlik a'ililerni mukapatlash, yeni bir perzentlik yashan'ghan er - ayalgha balisi 16 yashqa kirgendin kéyin, ömrining axirighiche hökümet teripidin her ayda az dégende 600 yü'endin yardem puli bérish siyasitini yolgha qoyidighanliqini melum qilghan.

Mutexessislerning mukapatlash tüzümige bolghan qarishi

Bir bölüm xitay mutexessisliri xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitini ijra qilishta qollanmaqchi boliwatqan bu xil mukapatlash tüzümini ilgiriki bashqa chare - tedbirlirige sélishturghanda, bir xil ilgirilesh dep bildürmekte.

Béyjing pen - téxnika uniwérsitétidiki iqtisadshunas xu xindu ependi " yézilarda yürgüzmekchi boliwatqan bu xil mukapatlash tüzümi yashan'ghan déhqan er - ayallar üchün élip éytqanda, ularning kelgüsi turmushigha kapaletlik qilish rolini oynaydu. Chünki bu xil tüzüm arqiliq, yézidiki yashan'ghan er- ayallarning kelgüside peqet yer yaki bala-chaqisigha tayinip qalidighan ehwali axirlishidu" dep körsetti.

Xongkongdiki siyasiy analizchi xé lyanglyangmu mezkür mukapatlash siyasitini qollighan halda "menche bu yéza xelqi üchün élip éytqanda, kishini nahayiti jelp qilidighan siyaset" dep bildürdi.

Xitay mutexessislirining pilanliq tughutqa bolghan qarishi

Xitay hökümitining pilanliq tughut siyasiti yillardin buyan, gherb ellirining tenqidige uchrap kelmekte. Lékin bir qisim xitay mutexessis we analizchiliri " pilanliq tughut siyasiti heqqide, gherb döletliri we kishilik hoquq teshkilatlirining xitayni eyiblishini pütünley toghra dégili bolmaydu, chünki xitayda hazir mewjut boluwatqan eng chong mesile nopusining heddidin tashqiri köplikidin kélip chiqiwatqan meblegh yétishmeslik we ishsizliq mesilisi" dep bildürdi.

Uyghurlarning qarishi

Uyghurlarning ataqliq kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir xanim " xitay hökümitining xitay millitining nopusini azaytimiz dep, Uyghur qatarliq az sanliq milletlerning nopusini birdek azaytishi eqilgha sighmaydighan intayin xata we yolsiz bir ish" dep, xitay hökümitini eyiblidi we xitay hökümitining pilanliq tughut arqiliq Uyghurlarning nopusini azaytiwatqanliqi, zorawanliq bilen élip bérilghan pilanliq tughutta nurghun Uyghur ayallirining hayatidin ayriliwatqanliqini bildürdi. Rabiye qadir xanim xitayning yézilirida yolgha qoymaqchi boluwatqan pilanliq tughut heqqidiki mukapatlash tüzümini " pütünley bir xil aldamchiliq tüzüm " dep körsetti.

Chet'ellerde yashawatqan Uyghur pa'aliyetchilirimu "xitayda az sanliq milletler nahayiti az sanni igileydu. Ular ming köpeygendimu, héchqanche sanni igiliyelmeydu. Shunga pilanliq tughut mesiliside, xitay hökümiti Uyghur qatarliq az sanliq milletlerge xitay millitige qolliniwatqan siyasetni qollanmasliqi kérek. Ulargha meyli qanche perzentlik bolushidin qet'iynezer yol qoyushi kérek " dep bildürmekte. (Méhriban)