Putin: biz süriyining adwokati emes
2012.12.04
Putin muxbirlargha bergen bayanatida “Rusiye süriyining adwokati emes, süriyining qolida héchqandaq yadro qoralliri yoq, qoshna döletlirige hujum qilghudek küchi yoq” dédi.
Ötken ay moskwadin demeshiqqe kétiwatqan yoluchilar ayropilani enqerede mejburiy qondurulghandin kéyin, türkiye rusiye ikki terep otturisida sürkilishi bolghan idi. Bu weqedin kéyin, türkiyining telipi boyiche shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati türkiye chégrasigha “Wetenperwer”namliq rakétalirini jaylashturush heqqide qarar chiqirish netijiside , ikki dölet otturisidiki sürkilish téximu ewjige chiqqan idi. Bundaq bir peytte élip bérilghan bu ziyaret xelq'ara jem'iyetning diqqet étibarini qozghidi.
Putin türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan bilen uchrishishtin awwal türkiye tashqi ishlar ministiri exmet dawut'oghli bilen rusiye tashqi ishlar ministiri sérgéy lawrof uchrashti. Bash ministir erdoghan bilen putin chüsh waqtida erdoghanning dolma baghchisidiki ishxanisida uchrashti. Uchrishish axirlashqandin kéyin, ikkiylen tolimu yéqinchiliq bilen muxbirlarning süretke tartishigha ruxset qildi hem axirida muxbirlargha bayanat berdi.
Erdoghan bayanatida munularni tekitlidi:
“Bularni istanbulda kütüwalghanliqimdin tolimu pexirlinimen. Qimmetlik dostum putin bilen birlikte ikki dölet iqtisadiy guruhining yighinigha riyasetchilik qilghanliqimizdin tolimu söyünduq. Yighinda énérgiyidin medeniyet alaqisighiche bolghan nurghun sahelerde muzakire élip bérish pursitige muyesser bolduq. Rusiye bilen bolghan tijaret sommimiz yil axirighiche 35 milyard amérika dollirigha yétidu. Türk karxanichilarning rusiyidiki omumiy meblegh sommisi on milyard dollardin artuq. Qurulush shirketlirimiz bügün'giche 40 milyard dollarliq qurulushni püttürüp rusiyining ishenchige érishti. Rusiye türkiyining aqquyu rayonida qurulmaqchi bolghan yadro éléktr istansisi qurulushining omumiy meblighining yérimi hésablinidighan 750 milyon dollarliq mebleghni türkiyige saldi. Bu qurulushqa kétidighan jem'iy meblegh 20 milyard dollar bolup, bu hazirghiche türkiye sélin'ghan eng chong meblegh hésablanmaqta.”
Bash ministir rejep tayyip erdoghan muxbirlargha bergen bayanatida xelq'ara mesililer, bolupmu süriye we iran mesililiri heqqide söhbet élip barghanliqini bayan qilip mundaq dédi:
“Süriye qatarliq ottura sherq ellirining weziyiti heqqide muzakire élip barduq. Pelestinning birleshken döletler teshkilatida közetküchi dölet dep tonulushi üchün rusiyining bergen qollashlirini tebrikleymen! süriyide éqiwatqan qanlarning toxtishini arzu qilimiz. Tashqi ishlar ministirliklirimiz süriye mesilisini hel qilish üchün muzakirini yene dawam qilidu. Ikki dölet otturisidiki tijaret sommisining yüz milyard dollargha yétishini arzu qilimiz.”
Erdoghan bir muxbirning iran heqqidiki so'algha jawab bérip, iranning rusiyidin qalsa türkiye eng köp énérgiye import qilidighan ikkinchi chong dölet ikenlikini, iran'gha émbargo yürgüzüshke qoshulmaydighanliqini, bashqa döletlerge oxshashla türkiyiningmu öz menpe'itige bekrek köngül bölidighanliqini otturigha qoydi.
Rusiye prézidénti putin muxbirlargha bergen bayanatida mundaq dédi:
“Hörmetlik bash ministirning éytqinidek tijaret sommimizning yüz milyard dollargha yétishini arzu qilimiz. Men buning emelge ashidighanliqigha ishinimen, qiyin künlerde dostlirimizni qollap quwwetleymiz. Biz yadro éléktr istansisining pütün chiqimini zimmimizge alimiz. Türkiyining tunji yadro éléktr istansisini biz quruwatimiz. Jem'iy chiqimi 20 milyard dollargha yétidu. Yüzdin artuq türk oqughuchi rusiyide yadro énérgiyisi saheside bilim ashuruwatidu. Sayahet jehettiki hemkarliqimizmu nahayiti muhim. Yiligha üch yérim milyon rusiyilik türkiyige sayahetke kéliwatidu.”
Wiladimir putin bir muxbirning süriye heqqide sorighan so'aligha jawab bérip mundaq dédi:
“Hem insaniy hem bashqa jehettin süriye mesilisini muzakire qilduq. Süriye mesilisige bolghan köz qarashlirimizda oxshashliq bar. Süriyining kelgüsi heqqide élip barghan xizmetlirimizning usulida perq mewjut. Bu qétim yéngi pikirlerni otturigha qoyduq. Bu pikirler asasida süriye mesilisini hel qilishning yéngiche yolini izdeymiz.”
Putinning bu qétimqi türkiye ziyaritining muhim sewebliridin biri süriye mesilisi bolup, bu qétimqi ziyarettin kéyin türkiye bilen süriye tashqi ishlar ministirliqliri bir hemkarliq komitéti qurup süriye mesilisining hel qilishning yéngi charisini tépip chiqmaqchi iken.