Qaghiliq nahiyisidiki Uyghurlar qizillishish herikitige seperwer qilinmaqta

Bu yil 2-ayning 28-küni qaghiliq nahiyiside toqquz neper pida'iyning xitay köchmenlirige hujum qilish weqesi yüz bérip, xitaylar we pida'iylardin bolup jem'iy 22 kishi ölgen idi. 28-Féwraldin bashlap xitay da'iriliri qoralliq qisimlarni köpeytip, qaghiliq nahiyiside charlash xizmetlirini kücheytken, nahiyining kirish-chiqish yollirini bir mezgil qamal qilghanidi. Weqe yüz bérip hazirghiche bolghan ikki yérim aydin buyan, qaghiliq nahiyisi bixeterlik nuqtisidin xitay da'iriliri jiddiy köngül bölüwatqan bir jaygha aylan'ghan.

Xewerlerge asaslan'ghanda, qaghiliq nahiyiside 28-féwral weqesidin kéyin yene zenjirsiman qarshiliq heriketliri yüz bérip, 2-mart küni üch neper xitay puqrasi bir Uyghur kishi teripidin boghuzlinip öltürülgen. Qaghiliq weziyitidiki bu jiddiychilik bir qisim xitaylarni xizmet we öylirini tashlap öz yurtlirigha kétishke mejburlighan. Xitay hökümiti 26-mart küni 28 féwral bext yoli weqeside tirik qolgha chüshüp qalghan abdukérim mamutqa ölüm jazasi bergen. Gerche bügün qaghiliq nahiyisining weziyiti nisbeten tinchighan bolsimu, xitay da'irilirining bu nahiyini qattiq bashqurush tedbirliri boshimighan. Xitay hökümiti qaghiliq nahiyiside omumyüzlük milletler ittipaqliqi herikiti qozghap, bu nahiyidiki xitaylar bilen Uyghurlar arisida peyda bolghan milliy ziddiyetni tügitishke urun'ghan. Xitay hökümiti keng kölemde qanat yayduruwatqan bu pa'aliyetler chet'eldiki bir qisim Uyghur ziyaliylirining diqqitini tartmaqta.

Gérmaniyidiki jama'et erbabliridin Uyghur ziyaliysi ablimit tursun ependi milletler ittipaqliqining qanunning zorlishi, miltiqning bésimi astida emelge ashidighan nerse emeslikini, adilliq we barawerlik bolmighan jem'iyette ittipaqliq bolmaydighanliqini, bolupmu mustemlike bir millet bilen mustemlikichi bir millet otturisida ittipaqliqtin söz échish mumkin emeslikini éytti. Ablimit tursun ependi yene xitay yolgha qoyuwatqan bu tedbirlerning ikki millet otturisidiki toqunushni hel qilishta kargha kelmeydighanliqini, mesilining tügüni milliy mesile emes, belki zémin mesilisi, igilik hoquq mesilisi ikenlikini ilgiri sürdi.

Shinxu'a axbarat agéntliqining 14-may qeshqerdin alghan melumatida körsitilishiche, 4-aydin bashlap qaghiliq nahiyiside hökümet xadimliri yéza, kentlerge qeder bérip, türlük telim-terbiye pa'aliyetlirini qanat yaydurghan. Bu pa'aliyetlerning asasi mezmuni؛ qanun-tüzüm teshwiqatini kücheytish, muqimliq terbiyisi élip bérish, pilanliq tughut siyasitini téximu qattiq emeliyleshtürüsh qatarliqlar bolghan. Xewerde, hazirgha qeder 2 ming qétimdin artuq qanundin sawat bérish xizmiti ishlen'genliki, 70 ming qutidin artuq hamilidarliqtin saqlinish dorisining puqralargha heqsiz tarqitilghanliqi, pütün nahiye xelqining bu qizillishish herikitige seperwer qilin'ghanliqi tilgha élin'ghan.

Tengritagh torining 14-maydiki xewiride körsitilishiche, qaghiliq nahiyiside eng keng qanat yaydurulghan pa'aliyetlerning biri “100 Künlük milletler ittipaqliqi telim terbiye pa'aliyiti” bolghan. 5-May küni, hökümet da'iriliri qaghiliqta “100 Künlük milletler ittipaqliqi telim-terbiye pa'aliyiti” ning échilish murasimini chong yighin échip daghdughiliq ötküzgen. Bu pa'aliyet 7-ayning otturilirigha qeder dawam qilidighan bolup, jem'iyet muqimliqini qoghdash, milletler ittipaqliqini kücheytish témisidiki türlük musabiqiler we mukapatlash pa'aliyetliri yéza-qishlaqlargha qeder qanat yaydurulidiken. “Qizil bayraq astida ösüp yétilish”, “Milletler ittipaqliqi bilimliri musabiqisi” qatarliq bu pa'aliyetler axirlashqanda, yene 10 minglighan kishiler milletler ittipaqliqi üchün imza atidiken.

Qanliq weqelerdin kéyinki qaghiliqta yolgha qoyuluwatqan siyasetlerge qarita Uyghur ziyaliysi ablimit tursun ependining qarashlirini diqqitinglargha sunduq.