Qaghiliqtiki bir xitay puqrasi 28-féwral weqeside hökümetning jawabkarliqi barliqini ilgiri sürdi

28-Féwral chüshtin kéyin qaghiliq bext yolidiki xitaylar tijaret qilidighan köktat bazirida yüz bergen, bir qisim Uyghur yashlirining xitay puqralirigha hujum qilish weqesi heqqide, weqe yüz bérip 2 sa'ettin kéyin xitayning shinxu'a agéntliqi xewer berdi. Emma qeshqer wilayiti hem qaghiliq nahiyilik hökümet tor bétide weqe yüz bérip 24 sa'etkiche héchqandaq uchur bérilmidi. Peqet 29-féwral chüshtin kéyin shu jay waqti sa'et 5:30 da qeshqer hökümet torining xitayche bétide “Qaghiliq bext yoli bazirida 9 neper térrorchi pichaq bilen puqralargha hujum qildi. 13 Bigunah puqra öldi. Köp adem yarilandi. Saqchilar 7 térrorchini étip öltürüp ikkisini tirik tutti” dégen qisqa uchur bérildi.

Radi'omiz Uyghur bölümi qaghiliq nahiyisige téléfon qilip, igiligen ehwallardin, qaghiliqtiki radi'o, téléwizorlarda weqe heqqide xewer bérilmigini üchün, zor köpchilik Uyghurlarning weqedin xewiri yoqluqi, hetta saqchixanida ishleydighan saqchilarningmu ehwaldin toluq xewerdar emesliki melum boldi.

Weqe yüz bergen jay-qaghiliq bext yoli köktat baziri etrapida olturushluq birqanche Uyghur téléfonimizni alghan bolsimu, emma ular nöwette qaghiliq bazirining tinchliqini tekitlep, weqe heqqide héchqandaq xewiri yoqluqini bildürdi.

Qaghiliq nahiyisidiki bext yoli saqchixanisi, qaghiliq azadliq yoli saqchixanisi, dostluq yoli saqchixanisi we qaghiliq nahiyisidiki yéza saqchixaniliridin téléfonimizni alghan saqchilarning beziliri yuqiridin weqe heqqide herqandaq orunning téléfon ziyaritini qobul qilmasliq buyruqi barliqini bildürüp ziyaritimizni ret qildi.

Yene bir qisim saqchilar bolsa, özlirining weqening tepsilati heqqide xewiri yoqluqini bildürüp, özlirige weqening tepsilati heqqide héchqandaq uchur bérilmigenlikini, emma ikki kündin buyan qaghiliqta bixeterlik tedbirliri kücheytilgenlikini ilgiri sürdi.

Téléfonimizni alghan qaghiliqtiki xitay puqraliri weqedin xewiri yoqluqini bildürüp, weqe heqqide pikir bayan qilishni ret qildi.

Qaghiliq bo'ey doxturxanisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir neper xitay doxtur, yaridarlarning qaghiliq xelq doxturxanisigha élip kétilgenlikini bildürüp, özining weqede 12 ademning ölgenlikidin xewiri barliqini bildürdi.

Xitay millitidin bolghan bu doxtur yene, özining weqe heqqidiki qarishini bildürüp mundaq dédi:
‏-Tünügün kechtin buyan weziyet jiddiyleshti. Doxturxanimizdimu bixeterlik tedbirliri élindi. Méning nurghun xizmetdashlirim bügün etigen ishqa taksi bilen kéliptu. Méning doxturxanidiki Uyghur xizmetdashlirim bilen bolghan munasiwitim nahayiti yaxshi. Men bundaq bir ishning yüz bergenlikidin tolimu epsuslinimen. Méningche, bu xil hujum qilish weqesining yüz bérishige yenila hökümetning Uyghurlargha qaratqan ziyade qattiq bésimi hem cheklimiliri seweb boldi. Elwette bu xil bésimgha narazi bolghan bir qisim Uyghurlar bashqa chiqish yolini tapalmighanliqi üchün, mushundaq shiddet yolini tallashqa mejbur bolmaqta. Méningche, eger siyaset mushundaq dawamlashsa, bundaq weqeler yene yüz bérishi mumkin. Hazir bolghuluq yenila puqralargha boluwatidu. Men bu heqte yenimu köp toxtilishni xalimaymen. Chünki peqet perizimge tayinipla weqe heqqide qarishimni bayan qilalmaymen. Uning üstige bizning hazirqi shara'itimizmu bundaq weqeler heqqide pikir bayan qilishimizgha yar bermeydu.

Xitay hökümet da'irilirining Uyghurlargha qaratqan yuqiri bésimliq basturush siyasiti seweblik, hökümettin narazi bolghan Uyghurlarning, saqchixanilar hem xitay puqralirigha qarshi shiddet tüsini alghan bu xil hujum qilish weqeliri 2009 yilidiki 5-iyul ürümchi weqesidin buyan birqanche qétim yüz berdi. Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, bu qétim qaghiliqtiki xitaylar tijaret qilidighan köktat bazirida yüz bergen, xitay puqralirigha hujum qilish weqesidin bir ay ilgiri, Uyghur élining herqaysi jaylirida “Qanunsiz diniy pa'aliyetlirige zerbe bérip, muqimliqni saqlash” heqqide höjjet tarqitilghan. Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan Uyghurlarmu, yerlik da'irilerning “Qanunsiz diniy pa'aliyetlirige zerbe bérish” namida, Uyghurlarning normal diniy pa'aliyetliri hem kiyinishlirige cheklime qoyushi, meschitlerge sirttin kelgen diniy zatlarni tizimlash telipini qoyup, puqralarning kolléktip haldiki diniy pa'aliyetlerni ötküzüshte awwal hökümet da'irilirining ruxsitini élishni telep qilishi qatarliqlarning Uyghurlarning naraziliqini qozghighanliqini bildürgen idi.