Malayshiyadin qayturulghan Uyghurlargha “Döletni parchilashqa urunush jinayiti” artilghan

11 Uyghur qolgha élin'ghanda ular üchün malayshiyada xizmet qilghan malayshiyaliq adwokat we amérikidiki kishilik hoquqni közitish teshkilati xitayning töhmet qilghanliq mumkinchilikini otturigha qoyup xitay we malayshiya hökümitige naraziliq bildürdi.

2011 Yili malayshiya qolgha élinip xitaygha qayturulghanlarning ichide eyni chaghda 30 yashliq qurbanjan sirajidin exmetsadiq, malayshiyadiki islam uniwérsitétida ashxana échip qanunluq turghinigha 5 yil bolghan bolup, uning ayali malayshiyaliq idi. U, in'glizche we malay tillargha puxta bolghanliqtin, malayshiyagha kelgen hemde özi bilen bille qolgha élin'ghan 13 Uyghurgha terjimanliq qiliship bergen.

Xitay hökümiti qurbanjan üstidin bu yil 7-ayda sot échip, “Döletni parchilimaqchi bolghanlargha yardem qilip döletni parchilashqa urun'ghan” dégen jinayet bilen 6 yilliq qamaq jazasigha höküm qilghan. Qurbanjan we uning a'ile tawabi'atliri hökümge narazi bolup toxtimay erz qilghanliqtin, xitay hökümiti yéqinda 6 yilliq qamaq jazasini 3 yilgha chüshürgen. Qurbanjanning anisi bu heqte melumat bérip, oghlining naheqchilikke uchrighanliqini bildürdi.

Igiligen uchurlargha qarighanda, qurbanjan bilen qolgha élin'ghanlarning hemmisila hayatliq yoli izdep malayshiyagha kélip qalghanlar bolup, ular xitay hökümitige qarshi héchqandaq siyasiy heriketler bilen shughullanmighan. Qolgha élin'ghanlarning ichidiki qurbanjan sirajidin exmet sadiq, familisi namelum bolghan abdulla, mexmutjan qatarliq 11 Uyghur xitaygha qayturulghan.

Malayshiya saqchisi 11 Uyghur xitaygha qayturulghandin kéyin, “Fransiye géziti” ge bergen ziyaritide, qolgha élin'ghanlarning peqetla chégradin qanunsiz kirgenlikini éytqan. We shundaqla ularning adem qachurush jinayiti bilen eyiblen'genlikini, héchqandaq siyasiy guruppa yaki teshkilatqa tewe emeslikini, ularning panahliq tiligüchiler emeslikini éytqan idi.

Amma, malayshiyaliq adwokat enwer isma'il ependi ziyaritimizni qobul qilip, xitay hökümitining malayshiya saqchilirigha sun'ghan doklatida qolgha élin'ghan 14 Uyghurni “Térrorchi” dep eyibligen bolushi éhtimalgha nahayiti yéqin ikenlikini, lékin ularning térrorchi ikenlikige héchqandaq ispat körsitelmigenlikini otturigha qoydi.

U yene, bu kishilerning tutqun qilinip xitaygha qayturulghudek gunahi yoqluqini, ularning yalghan pasport sétip bérilip bashqilar teripidin aldan'ghan kishiler ikenlikini ilgiri sürdi.

Bu heqte ehwal igilimekchi bolghinimizda, malayshiya saqchi idarisining térrorchiliqqa qarshi turush bölümi muxbirimizning ziyaritini qobul qilishni ret qildi.

Qolgha élinip xitaygha qayturulghan Uyghurlar bilen malayshiyada yéqin ötken bir Uyghur xitaygha qayturulghan Uyghurlar toghrisida toxtilip, ularning pütünley gunahsiz ikenlikini, xitay ensirep ketküdek xeterlik ademler emeslikini bayan qildi.

Amérikidiki kishilik hoquqni közitish teshkilati asiya bölümining diréktori filim kayné 11 Uyghur toghrisida inkas bildürüp, malayshiya hökümitining 11 Uyghurning qayturulush seweblirini ashkarilash mejburiyiti barliqini otturigha qoyush bilen birge, xitayning Uyghurlargha dawamliq “Térrorchi” we “Döletni parchilashqa urunush jinayiti” gha oxshash qalpaq kiydüridighanliqini eyiblidi.