Qeshqerde yéqinqi 3 yil ichide yüz bergen xitaygha qarshi chong-kichik heriketler

Qeshqerdiki xitay puqralirining sarasimgha chüshishi we bir qismining yurtlirigha qaytishqa hazirlinishida, qeshqerde yüz bergen bir qatar weqeler muhim rol oynighan.
Muxbirimiz shöhret hoshur
2011.08.12
qeshqer-somka-axturush-305 4 - Awghust hujumidin kéyin, xitay saqchiliri qeshqer kochilirida xalighan uyghurning somkisini axturuwatqan körünüsh.
AFP Photo

Qeshqerde yéqinqi 3 yilda yüz bergen weqelerning eng meshhuri, 4-awghust semen yoli weqesidur. Weqede xitayning chégra mudapi'e eskerliri dehshetlik hujumgha uchrighan. Weqe béyjing olimpikigha 4 kün qalghan bir mezgilde yüz bergen. Shu küni etigende Uyghur oghlanliridin qurbanjan bilen abduraxman azad, herbiy meshiq qiliwatqan eskerlerge bir aptomobil bilen hujum qilghan. Arqidin aptomobildin sekrep chüshüp eskerlirige özliri yerlik usulda yasighan bombini atqan, uning arqidin pichaq bilen hujum qilghan. Weqede jem'iy 17 esker ölgen we 16 si yaridar bolghan. Ikki hujumchining biri bir qolidin, yene biri bir putidin ayrilghan halda esirge chüshken.

Aridin 8 kün ötkende, yeni 12-küni awghust küni qeshqerning yéngisheher nahiyiside yamanyar weqesi yüz bergen. Shu küni bir guruppa pida'iylar, yamanyar yézisidin ötüp kétiwatqanda, yol tekshürüwatqan amanliq xadimlirining tosqunluqigha uchrighan. Pida'iylar deslepte amanliq xadimlirini özlirige tosqunluq qilmasliqqa dewet qilghan. Emma xadimlar peylidin yanmighandin kéyin, pida'iylar ulardin üch nepirini pichaq tiqip öltürgen we yolini dawam qilghan.

Buningdin 15 kün ötkende, yeni 8-ayning 27-küni peyzawat nahiyiside qizil buya weqesi yüz bergen. Eslide yamanyar weqesidin kéyin mökünüp yürüwatqan 7 neper pida'iy, shu küni qizilbuyidiki bir qonaqliqta qorshawda qalghan. Ular qonaqliqtin ushtumtut étilip chiqip, özlirini tutqili kelgen saqchilargha pichaq bilen hujum qilip, bir neper saqchi ponkiti bashliqi we bir neper saqchi xadimini öltürgen, 3 nepirini yarilandurghan.

8-Ayning 29-küni, yéngisheher nahiyiside misha weqesi yüz bergen. Shu küni qeshqer wilayitide 3000 din artuq kishi seperwerlikke keltürülüp, qizil buya weqesini peyda qilghan gumandarlar, misha yézisidiki bir qonaqliqta qorshawgha élin'ghan. Qorshawgha élin'ghan pida'iylar abduréhim exet, qéyim bawudun, imam hesen, hesen hoshur, abdusalam sultan we anargül mutellip qatarliq 9 kishi bolup, bular xil qorallan'ghan xitay qoralliq qisimlirigha hujum qilishqa charisiz qalghan. Emma teslim bolushnimu qet'iy ret qilghan. Netijide pida'iylardin 6 nepiri étip öltürülgen, 3 nepiri esirge chüshken.

2009-Yili 7-ayning 6-küni qeshqerde 500 ge yéqin kishi, shawgüen weqesige qarshi naraziliq namayishi üchün, héytgah meschiti aldigha toplan'ghan. Emma xitay qoralliq qisimlirining zorawanliqi bilen namayishchilar tutqun qilin'ghan we tarqitiwétilgen.

2010-Yili 8-ayning 7-küni pa'aliyetliri üchün iqtisad toplashqa heriket qiliwatqan bir guruppa pida'iylar, maralbéshi nahiye bazirining piyadiler kochisidiki bir zibuzinnet dukinigha basturup kirgen, bu jeryanda özlirige tosqunluq qilghan bir neper xitay amanliq xadimini öltürgen. Bu guruppidiki pida'iylar: nurmemet obulqasim, imin dawut, emet toxti, jüme abduwayit, ebeydulla éziz, nurélijan tursun, nurmemet hoshur, qurban nur, abduqadir sattar, erkin qadir, emet qurban we abdulla éli qatarliq 12 kishidur.

2010-Yili 10-ayning 12-küni yuqiriqi pida'iylar, yéngisheher nahiyisining yéngi'ériq yézisidiki xitay ottura mektep mudirining öyige kéchide basturup kirip, mudir we uning ayalini öltürgen.

2010-Yili 11-ayning 11-küni, yuqiriqi pida'iylar ikki guruppigha bölünüp, yéngisheher nahiyisining aral yézisidiki yang famililik aka-uka xitay köchmenlirining öylirige basturup kirip, ikki a'ilidin jem'iy 6 kishini öltürgen.

Bu yil 4-ayning 18-küni qeshqer shehiride yene bir neper Uyghur yash, kochida kétiwatqan xitay puqralirigha pichaq bilen hujum qilip 6 kishini yarilandurghan. U saqchilarning qorshawida qalghanda, pichaq bilen özini öltürüwalghan.

Aridin 4 kün ötkende, yeni 4-ayning 22 küni, qeshqerde yene bir neper Uyghur yash, sheherning qumderwaza kochisida 39 yashliq bir xitay ayalni boghuzlap tashlighan.

Qeshqerde eng yéqinda yüz bergini, 21 kishining ölümi, 40 nechche kishining yarilinishigha seweb bolghan we 2 heptidin béri xelq'ara metbu'atlarda küntertipte turuwatqan qeshqer yéngibazar weqesidur.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.