Qeshqer qedimiy shehirini qoghdash imza toplash pa'aliyiti

Süret, aptor maykil waynis ning "xitay qeshqer qedimiy shehirini qoghdashning ornigha, uni yer bilen yeksan qilmaqchi" namliq maqalisida bérilgen süretlerdin örnekler bolup, chéqiliwatqan qeshqer shehirining kéche we kündüz menzirisi we qeshqerni qandaq chéqishni pilanlawatqan bir top xitay énjinérlirining neq meydandiki körünüshliridin ibaret.

Bu heqtiki xewerge amérikida neshrdin chiqidighan dangliq gézitlerdin washin'gton pochtisi we nyuyork waqti gézitlirimu yer bergen idi.

Yéqinda kaliforniyidiki Mutexessis miri'am j wodis xénim, mezkur sheherni weyranchiliqtin tosup qélish uchun intérnétte imza toplash pa'aliyitinimu bashlighan bolup, wodis xénim yene aldinqi hepte, amérika prézidénti barak obamagha mektup yollap, uni qeshqer qedimiy shehirini chéqilishtin qoghdap qélishta qolidin kélidighan yardemlerde bolushqa ündigen idi.

Qeshqerni qoghdap qélish qol qoyush pa'aliyitidiki nishan 1000 kishi bolup, imza qoyghuchilar 1000 neperge yetkende, imza amérikining munasiwetlik organlirigha yetküzülidiken. Imza qoyush pa'aliyiti amérika, türkiye, gérmaniye, shwétsiye, en'gliye, norwégiye, kanada, péru, koriye, yaponiye qatarliq döletlerdiki kishilerning qizghin qollishigha érishiwatqan bolup, ular bu imza pa'aliyitini qollash bilen birlikte bu imza bétide amérika prézidénti obamaning qeshqer qedimiy shehirini qoghdap qélish üchün choqum xitaygha bésim ishlitishi kéreklikini ipade qiliship, xitayning bundaq bir tarixi qimmetke ige bolghan öylerni yoq qilimen déyishining intayin heddidin ashqanliq ikenlikini körsetken.
 
Biz bu qétimqi imza pa'aliyitige qatnashqan bir qanche kishi bilen ularning bu pa'aliyetke awaz qoshushidiki sewebler heqqide söhbet élip barduq. Kichik yéshida ata - anisi bilen amérikigha kélip olturaqliship qalghan we wérjiniya shtatliq uniwérsitétining qanun kespide oquwatqan shérin bu pa'aliyetke awaz qoshqanlarning biri bolup, u tor bétide yene, prézidént obamaghimu uzun bir xet yézip özining intayin kichik yéshida amérikigha kelgen bir Uyghur qizi ikenlikini éytqandin kéyin, obamani amérika we pütün dunya xelqining intayin hörmetleydighanliqini, shunga obamaning qeshqer qedimi shehirini qoghdap qélishqa yardem qilalaydighanliqini éytip, uni Uyghurlargha yardem qilishqa chaqirghan.
   
Pa'aliyetke awaz qoshqanlardin nyuyorkta yashawatqan türkiyilik qanun magistir oqughuchisi mehmet bash'oghlu mundaq dédi: "xitayning bu qilghini éniqla ularning Uyghurlarni assimiliyatsiye qilishining bir parchisidek körünüwatidu. Chünki eger rastinla yer tewreshke chidamliq öy yasaymiz dep kona öylerni örüwatqan bolsa, buning bashqa amallirimu bar idi. U öylerni örimey turupmu mesilini hel qilghili bolatti. Mushu nuqtidin qarighanda, xitayning niyitining bashqa ikenliki éniq körünüp turuptu. Dunya buninggha qarap turmasliqi kérek. Eslide u tarixi öyler pütkül türk tarixigha a'it. Shunga ottura asiyadiki türkiy döletlermu bu medeniy yadikarliq hésablinidighan tarixi öylerge ige chiqishi, ularni qoghdap qélish üchün xitay dölitige bu heqtiki pikrini otturigha qoyush kérek. Emma men ularning undaq qilidighanliqigha ishenmeymen. Xitayning iqtisadiy jehettiki küchi zor bolghanliqtin ular undaq gepni déyelmeydu. Chünki bundaq ehwallar burunmu bolghan." 

U bizning qeshqerdiki qedimiy öylerni qoghdap qélish üchün bu xil imza pa'aliyitining ehmiyiti barmu dégen so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: "elwette bar. Héch bolmighanda gherb dunyasidiki kishilerning zéhnide mushundaq bir weqening barliqini ornitish üchün bolsimu, bundaq pa'aliyetlerning ehmiyiti bar. Bu xil pa'aliyetler arqiliq jama'et pikri yaritishqa bolidu, ammiwi teshkilatlar we birleshken döletler teshkilati arqiliq xitaygha bu jehette bésim ishlitishke bolidu. Men yene bu ehwalni islam döletliridin teshkil tapqan islam konfiransigha oxshash teshkilatlarghimu bildürüsh kérek dep qaraymen. Amérikimu bu jehette xitay bilen bir kélishim hasil qilishi kérek. Shunga bu xil imza toplash pa'aliyetliri arqiliq we bashqa xil pa'aliyetler arqiliq keng teshwiqat élip bérish tolimu muhim. Bu öylerning örüwétilishi kishini tolimu epsuslanduridu. Dunya buni körmeske séliwalmasliqi kérek, bolupmu islam döletliri buninggha téximu qarap turmasliqi kérek."