Chet'ellerdiki ziyaliylar qur'an kerimining yéngi neshri heqqide toxtaldi

Aridin 27 yil ötken bügünki kün'ge kelgende 2013-yili 13-yanwar Uyghur diyaridiki kitabxanilarda qur'an kerimining 2-qétimliq yéngi neshri sétilishqa bashlighanliqi melum boldi. Xitaylarning qur'an kerim heqqidiki siyasiy oyunliri Uyghur torbetliride qizghin munazire qozghapla qalmay, muhajirettiki közetküchilerningmu diqqet nuqtisigha aylandi.

RFA/Pidaiy

Uyghur tor betliridiki munazirilerde ikkinchi qétimliq terjime neshri bilen, birinchi qétimliq terjimisini sélishturush qizghinliqi qozghalghan. Söz-ibarilerdiki kichikkine perqlermu xili chong pikir peyda qilghan. Bolupmu, ikkinchi qétimliq neshrining terjimisi, tehrirliki we testiqlirige munasiwetlik saheliride töhpe qoshqan ilim ademliri qatarida, muhemmed salih damolla hajimning yoqluqi alahide témigha aylan'ghan.

Uyghurlarni yoqitishni meqset qilip kelgen xitay hökümiti, qur'an kerimining tunji terjimisi xitaylarning qanunluq neshr organlirida neshr qilin'ghinigha qarimay, uni siyasiy töhmetlerge asas süpitidimu qollinip kelgen idi. Halbuki, Uyghurlarni milliy we diniy kimlikidin uzaqlashturush arqiliq assimilyatsiye qilish suyiqestliride qilmighan hiyle-neyrengliri qalmighan xitaylarning bügünki kün'ge kelgende, qur'an kerimining 2-qétimliq terjimisini neshr qilishi némidin dérek béridu? Uyghur xelqi we ziyaliyliri bu ishqa nisbeten qandaq pozitsiye tutushi lazim, némilerge diqqet qilishi lazim? terjimilerdiki bezi söz-ibarilerning perqliri, ayetlerning mezmun étibari bilen birleshtürülüp terjime qilinishi, terjime we neshr ishlirigha ishtirak qilghuchilarning qatarida möhterem muhemmed salih hajimning yoqluqi... Dégendek bir qatar mesililer heqqide inkas élish üchün gollandiyide yashawatqan diniy ziyaliy hüseyin tejelliy ependidin inkas alduq.

Melum bolushiche, muhemmed salih terjime qilghan qur'an kerim pütüp neshr qilinish aldida, Uyghur diyarida mötiwer hésablan'ghan 15 neper nopuzluq alimning közdin kechürüp chiqishigha sunulghan. Ölimalar terjimini bashtin-axir mutali'e qilip chiqip, teqriz yézip bergen. Bu terjime 1986-yili merkizi milletler neshriyati teripidin 200 ming parche bésip tarqitilghan. Kéyin, se'udi erebistan padishahi fehdining testiqlishi we emri bilen padishahning qur'an bésish metbeside bir qanche yüzming parche bésilip, munasiwetlik döletlerde heqsiz tarqitilghan. Hetta, silawiyan yéziqidiki nusxisi moskwadimu nechche ming nusxa bésip tarqitilip, ottura asiyada yashawatqan Uyghurlarning birdek alqishigha érishken. Bu qétimliq nusxisining tesir da'irisi, istémal qimmiti qanchilik bolidu? bu yenila közitish nuqtisida, elwette...