Xitay rabiye qadirning 3 oghlini resmiy qolgha aldi
2006.06.15

Xitay hökümiti Uyghur rehbiri rabiye qadirning ürümchi we aqsudiki 3 oghlini resmiy qolgha alghan we a'ile tawabatigha ularni "bölgünchilikke qutratquluq qilish, dölet hakimiyitini aghdurushqa urunush, baj oghrilash" jinayiti bilen eyibleydighanliqini uqturghan.
Xitay da'iriliri 6 - ayning 1 - küni rabiye qadirning ürümchidiki alim abduréhim we ablikim abduréhim isimlik oghullirini toxtitip qoyghan we qizi roshen'gülni a'iliside nezerbend astigha alghandin kéyin, yéqinda rabiye qadirning aqsuda yashaydighan chong oghli qahar abduréhimni qolgha élip ürümchige élip kelgen we bu 3 aka - ukining a'ile - tawabatigha ularning resmiy eyiblinidighanliqini uqturghan.
Tunji tutulghan oghul
Saqchilar, alim abduréhim bilen ablikim abduréhimlarni 1 - iyunda toxtitip qoyghandin béri ularning qeyerde tutup turuliwatqanliqini mexpiy tutup kelmekte idi. Bu qétim qahar abduréhim aqsudin ürümchige qoligha koyza sélin'ghan péti yoluchilar aptobusida élip kélin'gen. Hazir uning qeyerde tutup turuliwatqanliqi melum emes.
Rabiye qadirning eskertishiche, saqchilar, bu 3 aka - ukini "milliy bölgünchilikke qutratquluq qilghan we dölet hakimiyitini aghdurmaqchi bolghan, baj oghrilighan yaki baj oghrilash weqesini sürüshtürüshke maslashmighan" dégen jinayetler bilen qolgha élish buyruqini ularning a'ilisige tapshurghan. Xitay da'iriliri ilgiri alim abduréhim we ablikim abduréhimlarni bir qanche qétim solap qoyghan bolsimu, lékin bu qahar abduréhimning tunji qétim qolgha élinishidur. Igilishimizche, xitay da'iriliri hazirghiche qahar abduréhimning aqsudiki soda ishlirigha kashila qilip kelgen bolsimu, lékin uni qolgha élip baqmighan yaki toxtitip qoymighan.
"Balilirimning ishi balilirimning, méning ishim méning bolushi kérek"
Merkizi washin'gtondiki amérika Uyghur jem'iyiti bu munasiwet bilen charshenbe küni élan qilghan bayanatida, xitay da'irilirining herikitini qanunsiz we kishilik hoquq depsendichiliki, dep eyiblidi. Xitayni rabiye qadirning oghullirini derhal qoyuwétishke chaqirghan amérika Uyghur jem'iyiti, "chet'eldiki Uyghur muhajirliri rabiye qadir perzentlirining ilgiri -kéyin bolup qolgha élinishidin pewqul'adde endishe tuymaqta " deydu.
Radi'omizgha xitay da'irilirining uning heqqidiki eyiblishini ret qilghan we tinch yol bilen, shu'ar towlash, toghra yolda méngish, toghra prinsip bilen dawa qiliwatqanliqini tekitligen rabiye qadir, xitay hökümiti perzentlirimni men bilen chétiwalmasliqi kérek, dep körsetti. U, "balilirimning ishi balilirimning, méning ishim méning bolushi kérek" deydu.
Pütün höjjet - toxtamnamilar musadire qilin'ghan
Xitay da'iriliri 1 - iyun küni alim we ablikimlarning toxtitip qoyulghanliqini jakarlighanda, rabiye qadir we uning perzentlirini baj oghrilash, qerzini keynige sürüsh, mal - mülkini chet'el yötkesh bilen eyibligen we buning omumi sommisi 60 milyon yüen'ge yétidighanliqini élan qilip, rabiye qadirni chet'eldiki 3 xil küchlerning yitekchisi, dep atighan idi. Lékin rabiye qadir a'ile tawabatining ashkarilishiche, rabiye qadir 2005 - yili 17 - mart küni amérikigha sürgün qilin'ghandin kéyin, jama'et xewpsizlik nazariti shu yili 5 - ayda eqide soda shirkitining pütün höjjet - toxtamnamilirini musadire qilghan we shi'irketni pul - mu'amile alaqisi qilalmaydighan ehwalgha chüshürüp qoyghan.
Rabiye qadir, perzentlirining tinch yashash erkinlikige kapaletlik qilinishini, bolmisa balilirining pasportini qayturup bérip ularni amérikigha chiqirip bérishni telep qildi we pütün anilarni küreshke chaqirdi. Bir ana bolush süpiti bilen öz perzentige ichi échishmaydighan ana bolmaydighanliqini tekitligen rabiye qadir, pütün anilarni jengge chaqirdi.
Xitay: rabiye qadirning oghullirini junggo qanuni boyiche bir terep qilimiz
Xitay alim we ablikimlarni qolgha alghan we roshen'gülni nezerbend qilghanda amérika hökümiti ularning qoyup bérilishini telep qilghan we diplomatik qanallar arqiliq xitay da'iriliri bilen söhbet élip barghan. Amérika tashqiy ishlar ministirliqi bu heqtiki bayanatida, "rabiye qadir perzentlirining teqdiridin endishe qiliwatimiz " dep tekitligen idi. Rabiye qadirning eskertishiche, xitay da'iriliri amérikigha rabiye qadirning oghullirini junggo qanuni boyiche bir terep qilimiz, dep jawab bergen. Alim we ablikimlar 1 - iyun küni qolgha élin'ghanda amérika dölet mejlisining 3 kishilik wekiller ömiki ürümchini ziyaret qilmaqta idi. Ular weqege étiraz bildürgen we ziyaritini yérim yolda bikar qilghan.
Rabiye qadirning perzentlirini resmiy qolgha élish qarari shangxey guruhining bashliqlar yighini xitayda chaqirilish harpisigha toghra kelgenliki közetküchilerning diqqitini qozghimaqta. Uyghur herikitini térrorluq , bölgünchilik we diniy esebiylik, dep eyiblewatqan xitay hökümiti, bu qétimqi yighinda eza döletler bilen üch xil küchlerge qarshi hemkarliqni ilgiri sürmekchi we uchur ambiri qurmaqchi idi. Lékin rabiye qadir, duch kéliwatqan siyasiy we pisxilogiyilik bésimlargha tiz pükmeydighanliqini bildürdi.
Shangxey guruhining Uyghurlargha qarshi herikiti xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirini bi'aram qilmaqta. Merkizi nyu - yorktiki kishilik hoquqni közitish teshkilati charshenbe küni bayanat élan qilip, junggo térrorchiliqqa qarshi turush pilanini Uyghurlarni rehimsizlerche basturush üchün qollanmaqta, dep eyibligen we shangxey guruhidiki döletler xitayning Uyghurlarni "xelq'ara islam térrorchiliqi bilen baghlap chüshendürishige yardemchi boldi" dep tenqidligen idi. (Erkin)
Munasiwetlik maqalilar
- Norwigiyide Uyghurlarning pa'aliyetliri kücheymekte
- D u q rabiye xanimning perzentliri heqqide chégrisiz insan heqliri teshkilatigha mektup yollidi
- Gérmaniye we norwigiyide xitaygha qarshi namayish ötküzüldi
- Türkiyide xitaygha qarshi namayish
- Qazaqistan Uyghurliri rabiye qadir perzentlirining tutqun qilinishidin narazi bolmaqta
- Shwétsiyidiki Uyghurlar rabiye qadir perzentlirining tutqun qilinishigha naraziliq bildürdi
- Uyghur dawasi yéngi bir basquchqa kirdimu?
- D u q xitay hökümitige naraziliq bildürdi
- Kanada we qirghizistandiki Uyghurlar xitay da'irilirining rabiye qadirning perzentlirini tutqun qilishigha naraziliq bildürdi
- Kishilik hoquq teshkilatliri we amérika hökümiti rabiye qadir balilirining teqdirige yéqindin köngül bölmekte
- Rabiye qadir xanim perzentlirining qolgha élinishi türkiyide qattiq naraziliq qozghidi
- D u q xitay da'irilirining rabiye qadirning balilirini tutqun qilghanliqigha naraziliq bildürdi