Xitay, 'edebiyat saheside rast gep qilalighan yazghuchi' dep nam alghan shi dongbingni sotlidi

Chet'ellerdiki xitay démokratliridin "shepe" jurnilining bash muherriri jang wéygo ependi, "shi dongbing qatarliq yazghuchilarning sotlinishi, kommunist hakimiyetning puqralarning pikir erkinlikini basturuwatqanliqining yene bir pakiti" dédi.

Shinxu'a agéntliqining xewiridin melum bolishiche, xitay yazghuchisi shi dongbing bultur 9 - ayda béyjing saqchi idarisi teripidin qolgha élin'ghan bolup, bügün béyjing sheherlik 2 - ottura sot mehkimisi, uni"aldamchiliq jinayiti" bilen eyiblep sot achqan.

Sotta, yazghuchi shi dongping 2004 - yildin 2006 - yilghiche bolghan ariliqta, özini"dölet rehberliri we bir qisim yerlik emeldarlar bilen munasiwitim yéqin"dep tonushturup, "bashqilarning pulini qaqti - soqti qilghan" dep eyiblen'gen. Xewerde yazghuchi shi dongbingning délosi murekkep bolghini üchün, sotning bir kün dawamlishidighanliqi bayan qilinip, shi dongping üstidin chiqirilidighan jaza hökümi heqqide héchqandaq melumat bérilmigen.

Yazghuchi shi dongbing xitay tilidiki tor betliride üzlüksiz halda, "béyjingdiki yuqiri qatlam emeldarliri" heqqidiki maqalilerni élan qilip kéliwatqan bolup, xitay puqraliri teripidin "xitay edebiyat saheside rastchil yazghuchi" dep teriplinip kéliwatqan idi.

"Shepe" jurnilining bash muherriri jang wéygo ependi, xelqning siyasiy islahat telipi küchiyiwatqan mushundaq bir shara'itta, xitay da'irilirining yazghuchini qolgha élip bir yildin kéyin, uni "aldamchiliq we bashqilarni qaqti soqti qilish" jinayiti bilen eyiblep, sotlishining xitay jem'iyitide yüz bérish éhtimali bolghan puqralarning naraziliqidin saqlinish üchün ikenlikini ilgiri sürdi.

Jang wéygo ependi "xitay hökümet da'irilirining xitayda kommunist hökümet chirikliship, puqralarning siyasiy jehettin islahat élip bérish telipi küchiyiwatqan mushundaq bir shara'itta, puqralar teripidin 'rast gep qilalighan yazghuchi' dep teriplinip kéliwatqan bir yazghuchini, aldamchiliq jinayiti we bashqilarni qaqti soqti qilish" jinayiti bilen eyiblep, sotlishi emeliyette xitay hökümitining puqralarning söz erkinlikini basturush jeryanidiki yene bir taktikisi déyishke bolidu."

Jang wéygo ependi xitayning nöwettiki weziyiti heqqidiki mulahizisini dawamlashturup mundaq dédi: "xitayda iqtisadiy islahat yolgha qoyulghan bu 30 yildin buyan, xitay emeldarliri arisida chiriklik ewj aldi. Shunga xelqning hökümet emeldarliridiki chiriklik qilmishlirigha bolghan naraziliqi küchiyip, hakimiyet tüzülmiside islahat élip bérish telipimu kücheydi. Hazir puqralarning eng diqqet qilidighini merkizi hökümet we hökümet emeldarlirining ichki qismidiki metbu'atlarda élan qilinmay mexpiy tutuluwatqan weqeler bolup qaldi. Shunga yazghuchi shi dongbinggha oxshash hökümet emeldarlirining ichki ehwalliri heqqide maqale yazidighan yazghuchilar xelq teripidin qarshi élinip keldi. Kompartiye hakimiyiti elwette bundaq yazghuchilarni yaman köridu. Emma ularni ochuq - ashkara siyasiy jinayet bilen eyiblise xelqning naraziliqi küchiyip kétishidin ensireydu. Shunga xelq teripidin medhiyilinip kéliwatqan bu kishilerge herqandaq jinayetlerni artish arqiliq ularni közdin yoqitish meqsitige yetmekchi boluwatidu."

Xitaydiki senménshya su ambiri köchmenlirining sergüzeshtliri heqqide kitab yazghan yazghuchi shyé chawpingmu, bu yil 19 - awghust béyjingda qolgha élinip, shenshi da'iriliri teripidin "qanunsiz kitab tijariti bilen shughullan'ghan" dégen jinayet bilen eyiblen'gen idi.

Jang wéygo ependi yazghuchi shyé chawpingning jazalinish sewebiningmu shi dongbing bilen oxshash ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: "yazghuchi shyé chawpingning qolgha élinishimu yenila hökümet yenila uning kompartiye da'irilirining chishigha tégip qoyghanliqi sewebidin bolghan. Melum bolishiche ilgiri muxbirliq bilen shughullan'ghan shyé chawping 2006 - yili muxbir bolup shenshining wéynen rayonigha bérip, senménshya su ambiri qurulushi sewebidin köchürüwétilgen kishiler üstidin tekshürüsh élip barghan we bu heqte köplep maqale élan qilghan.

U maqaliliride, senménshya su ambiri qurulushi jeryanida, hökümet emeldarlirining chirikliki, köchürülgen ahaliler uchrighan namuwapiq mu'amile we köchmenlerning yer dawasigha da'ir nurghun mesililerni ashkariliwetkenliki üchün, eyni chaghda uning maqaliliri yerlik saqchi da'iriliri teripidin yighiwélin'ghan iken. Emma shiyé chawping senménshya su ambiri qurulushi heqqidiki weqelerni ashkarilashtin yenila bash tartmay, "chong köchüsh" namliq kitabni yézip chiqip, uni bu yil 5 - ayda élan qildi. Kitab élan qilinip, ikkinchi künila, bu kitab shenshi da'iriliri teripidin yighiwélindi. Yazghuchi bolsa "qanunsiz kitab tijariti bilen shughullan'ghan" dégen jinayet bilen eyiblendi.

Ziyaritimiz axirida jang wéygo ependi, xitayning démokratiye yoligha méngishining zörürlükini tekitlidi. U sözide, eserliri xelq teripidin söyüp oquluwatqan yazghuchi shi dongbing hem shyé chawpinggha oxshash kishilerning qolgha élinip jazalinishining nöwette xitaydiki pikir erkinlikining barghanche boghulup, kommunist partiyining bir partiyilik hakimiyitining mustebit siyasitining emeliy pakiti ikenlikini, shunga nöwettiki shara'itta xitayda siyasiy islahat élip bérishning, pütkül xitay xelqining omumiy arzusi ikenlikini ilgiri sürdi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.