Erkin asiya radi'osidiki Uyghur awazining 10 yili (1)

Sürette, rabiye qadir xanimning radiomizgha qilghan ziyaretlirining biride, radiomiz prézidénti libiy lyu xanim bilen qizghin söhbette.

Töwende, muxbirimiz gülchéhrening tonushturushi bilen erkin asiya radi'omizda Uyghurche programma anglitishqa bashlighan on yil mabeynide, Uyghurlar hayatida bolup ötken zor weqe hem hadisilerni eslitip ötmekchimiz.

2008 - Yili dékabirdin bashlap buningdin on yil muqeddem yeni, erkin asiya radi'osi Uyghurche anglitishi resmiy bashlan'ghan 1998 ‏ - yiligha qeder nezer salghinimizda, Uyghur diyari we ottura asiya shundaqla dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlar üchün bu on yilning intayin jiddiy weziyetlerge yüzlen'gen, qayghu hem shadliq, pexir hem epsus, ümid hem nishan jipsilashqan ajayip murekkep bir jeryan ikenlikini köreleymiz.

Radi'omizda Uyghurlar hayati heqqide bérilgen axbaratlarni yekünliginimizde, Uyghurlarning mushu on yildiki hayatini körgendek bolimiz. Chünki erkin asiya radi'osi Uyghurche anglitishi, Uyghur xelqining hayati teqdiri bilen yéqin turup keldi, her bir qétimliq anglitishimizda ajayip ehmiyetlik axbaratlar meydan'gha keldi, yeni Uyghurlar öz hayatida ajayip zor weqelerni bashtin kechürgen boldi, bu heqte cheklik bolghan anglitish waqtimizda tepsiliy toxtilishqa imkan bolmisimu, wekil xaraktérlik weqe hem hadisilerni eslep öteyli.

Erkin asiya radi'osi 1998 - yili 14 - dékabir 30 minutluq Uyghurche programma anglitishini bashlidi, bu waqit Uyghur élide 4 - féwral weqesi yüz bérip bir yilgha yéqinlashqan, xitay da'iriliri qattiq basturush siyasitini jiddiy yürgüzüp Uyghur yashlirini tutqun qilish, ölümge buyrush, jazalash élip bériwatqan shuningdek pütün éli siyasiy hawasini qarangghu tuman qaplighan bir jiddiy mezgil idi shundaqla ili weqesi heqqide xitay ichide munazire yürgüzüshmu cheklen'gen bir peytte, erkin asiya radi'osi Uyghurlargha mezkur weqe heqqide söz qilish, dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghur pa'aliyetchilirining naraziliq inkaslirini dunyagha anglitish pursiti yaritip berdi.
Shundin étibaren radi'omizda ili weqeside ziyankeshlikke uchrighanlarning awazini anglitish we bu weqeni eslep dunyada ötküzülgen namayish, muhakimilerge orun bérilip kelmekte.

2000 - Yiligha kelgende radi'omiz anglitishi bir sa'etke uzartilip muqim sehipiler buyiche programmilar anglitishqa bashliduq, bu jeryanda Uyghur éli we bashqa jaylardin biwaste téléfon arqiliq uchur we melumatlar élip kishilerni ziyaret qilish pursetlirige érishtuq.

2001 - Yilidiki amérikida yüz bergen 11 - séntebir térrorluq weqesi heqqide neq waqtida xewerler tarqitildi, hemde bu paji'ening qurbanliri ichide nyu yorktiki térrorluq hujumigha uchrighan qoshmaq binada xizmet qiliwatqan zöhre isimlik bir Uyghur qizning barliqi heqqide melumatlar bergendin bashqa, uning a'ilisidikiler radi'omiz ziyaretlirini qobul qildi.

2001 ‏ - We 2002 - yilliri qeshqer, ghulja qatarliq jaylarda yüz bergen hökümetning diniy hem Uyghur medeniyitige munasiwetlik kitablarni köydürüsh weqesi heqqide yerlik xelq hem hökümet emeldarlirini ziyaret qilip melumatlar berduq.

Xitay hökümitining 2002 - yili aliy mektep dersliklirini xitaylashturushtin bashlighan " qosh tilliq ma'arip" siyasiti namidiki Uyghur milliy ma'aripini xitaychilashturush herikiti bügün'ge kelgende yéza, nahiyilerdimu qosh tilliq yesliler qurulup Uyghur balilirigha xitayche terbiyini deslepki ang terbiyisidin bashlaydighan derijige yetti. Istansimiz, qosh tilliq ma'arip mesililirige da'ir axbarat melumatlarni iz qoghlap melumatlar bérip kelmektimiz we bu heqte Uyghurlarning naraziliq inkasliri, mutexessislerning türlük mulahiziliri anglitildi. Shundaqla mezkur mesile, chet'eldiki Uyghur teshkilatlirining Uyghur dawasidiki nuqtiliq mesililirining biri bolup qaldi.

Radi'omiz sehipiliri mollashti, bu dawamida xitay hökümiti teripidin cheklen'gen üch tomluq ana yurt romani anglitilip anglighuchilarning zor qiziqishi hem yaqturushigha érishti.

2003 ‏ - Yili qeshqerning maralbéshi, peyziwatni merkez qilip yüz bergen yer tewresh apiti heqqide xelq'aragha del peytide, chongqurchaq yer tewresh apet rayonida 50 mingdin artuq Uyghur déhqanlarning éghir apette qalghanliqi, 268 ademning ölgenlikige oxshash qimmetlik uchurlarni tarqatti, hemde heqsiz qiziq liniyilik téléfoni tesis qilinip anglighuchilardin, insan hoquqi mesilisi, diniy erkinlik mesilisi, hashar, pilanliq tughut, eydiz, zeherlik chékimlik qatarliq mesililerge munasiwetlik qimmetlik uchur inkas hem pikirler igilendi.

Qiziq liniye inkasliri mexsus sehipe buyiche tarqitilip anglighuchilirimizning biz bilen bolghan alaqisi kücheytildi.

2003 - Yili xitay hökümiti xelq'ara térrorluqqa qarshi urush bahanisida Uyghur teshkilatliri hem Uyghur pa'aliyetchilirini térror tizimlikige élip, Uyghurlarni xelq'aragha térrorchi körsitip,Uyghurlarni basturush siyasitini qanunlashturushqa tirishti. Emma bizning igiligen uchurlirimiz arqiliq, xelq xitay teripidin térrorchi körsitilgen bu teshkilat hem kishilerning emeliyette xitay bilen siyasiy köz qarishi oxshimaydighan démokratik milliy pa'aliyetchiliri hem teshkilatlar ikenliki, xelq'ara jem'iyetningmu xitayning bu xil eyiblishini étirap qilmighanliqi, ularni peqet Uyghur musteqilliq teshkilatliri we siyasiy pa'aliyetchiler depla étirap qilidighanliqidek heqiqiy ehwallardin xewerlendi.

2004 - Yiligha kelgende radi'omiz uniwérsallashti, radi'omizda üch xil yéziqtiki mexsus tor betning wujudqa chiqishi radi'omizgha küch qoshti, anglighuchilirimiz dunyaning her qandaq jayida turup, her qandaq waqitta, her qandaq programmimizni ixtiyari halda intérnéttin paydilinip angliyalaydighan, xewer yazmilirini köreleydighan boldi shundaqla anglighuchilirimiz bilen yene bir alaqilishish közniki échildi.

Elwette bu peytte xitay hökümitimu türlük wasitilardin paydilinip radi'omiz anglitishigha tosqunluq qilish, tor betni qamal qilish herikitini boshashturmay keldi. Halbuki anglighuchilirimizdin xitay hökümitining erkin asiya radi'osini anglighuchilarni teqib astigha éliwatqan teqdirdimu sadiq ixlasmenlirimizning radi'omiz arqiliq tashqi dunyadin xewerdar bolush, özlirining teqdirige munasiwetlik xitay teripidin chekliniwatqan uchur, arzu ‏ - armanlirining erkin asiya radi'o dolqunliri arqiliq erkin dunyagha tarqitilishini texirsiz kütidighanliqini ipadilep kelmekte.

Hörmetlik oqurmenler, 2005 - yillardin bashlap Uyghurlar hayatigha munasiwetlik yene qandaq zor weqe hem hadisilerning bolup ötkenliki we buninggha da'ir erkin asiya radi'omizning Uyghurche anglitishlirida munasip qandaq axbarat ‏ - uchurlar bérilgenlikini heqqide kéyinki programmimizda dawamliq melumatlar anglaysiler.