Erkin asiya radi'osidiki Uyghur awazining 10 yili (2)

Sürette, rabiye qadir xanimning radiomizgha qilghan ziyaretlirining biride, uyghur bölümimizning diréktori dolqun qembiri ependi rabiye qadir xanim bilen qizghin söhbette.

Töwende, muxbirimiz gülchéhrening tonushturushi bilen 2005 - yillardin hazirgha qeder Uyghurlar hayatigha munasiwetlik qandaq zor weqe hem hadisilerning bolup ötkenliki we buninggha da'ir erkin asiya radi'omizning Uyghurche anglitishlirida munasip qandaq axbarat ‏ - uchurlar bérilgenliki heqqide melumatlar anglaysiler.

Hörmetlik oqurmenler, biz erkin asiya radi'osida Uyghurche anglitish bashlighanliqining 10 yilliqi munasiwiti bilen aldinqi anglitishlirimizda, Uyghurche anglitish bashlan'ghan 1998 ‏ - yili 14 ‏ - dékabirdin étibaren 2004 - yiligha qeder bolghan waqit ichide anglitilghan, Uyghur éli hemde dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlarning hayatigha munasiwetlik wekil xaraktérlik weqe hem hadisilerni eslep ötken iduq, 2005 ‏ - yili Uyghurlar üchün adettin tashqiri bir yil boldi, bu elwette radi'omiz axbaratliridimu öz eksini tapti.

2005 - Yili 3 - ayning 17 - küni, Uyghurlarning meniwi anisi rabiye qadir xanim xitay türmisidin azad qilinip amérika tupriqigha dessigen haman, radi'omizda rabiye qadir xanimning öz awazi bilen " men azad boldum, lékin xelqim..." Dep jakarlighanliqi, pütün Uyghur xelqini shundaqla Uyghur mesilisige köngül bölüwatqan dunya jama'etchilikini hayajan'gha saldi, ushbu xewerni pütün Uyghurlar üchün 2005 - yilidiki eng zor xosh xewer déyishke bolidu, shundaqla bu radi'omiz anglitish tarixidikimu eng zor xewerning biri, chünki mezkur xewer bizning axbaratimiz arqiliq dunyadiki her qaysi axbarat sahelirige tarqitildi.

Mana bu hayajanliq minutlardin kéyin, Uyghur xelqining shu yilidiki hayat musapilirige nezer salsaq, milyonlarche Uyghur xelqining yenila xitay hökümitining siyasiy, diniy, medeniy jehetlerdiki iskenjiside yashawatqanliqi her tereptin körünüp turidu.

Yene shu yili yawa kepter namliq eserni yazghanliqi üchün xitay hökümiti teripidin yash yazghuchi nurmemet yasinning qolgha élin'ghanliq we yene kanada puqraliqigha ötken höseyin jélilningmu özbékistan arqiliq xitaygha ötküzüp bérilgenliki heqqidiki axbaratlar radi'omiz arqiliq ixlasmenlirimizge yetküzüldi we hazirgha qeder mezkur mesililer heqqide nurmemet yasin we höseyin jélil a'ilisidikiliri bilen téléfon söhbetliri ötküzüp radi'o anglighuchilirimizni téximu inchike uchurlargha ige qilishqa tirishtuq.

2005 - Yilidin 2006 - yiligha qeder radi'omizning edebiyat - sen'et sehipiliride küresh kösen, murad exmedi, murad nasirof, adil janbaqiyéf, sultan muhemmed qatarliq dangliq sen'etkarlirimiz bilen söhbetler ötküzüldi we ular radi'o dolqunlirimiz arqiliq öz ijadiy naxsha, muzikilirini Uyghur xelqige sundi.

Epsus radi'omizda yene, arqa ‏ - arqidin 2006 - yili axiri küresh kösen ependining, 2007 - yili yanwarda murad nasirofning dunyadin ötkenlik xewiri eng burun yetküzüldi. Chet'el axbaratlirimu bu heqte bizning tarqatqan tepsiliy axbaratlirimizni asas qildi.
 
2005 - Yili xitay hökümitining " Uyghur éshincha emgek küchlirini yötkep ishqa orunlashturush" siyasiti bilen Uyghur qizlirini türkümlep xitay ölkilirige yötkishi we buningdin kélip chiqqan insan heqliri, ayallar iqtisadi heq ‏ - hoquqliri mesililiri, Uyghur milliy hem siyasiy mesililiri nezirimizdin qachalmidi. Erzan ish heqqi bilen xitay ölkilirige bérip ishleshke mejburlan'ghan qizlarni iz qoghlap téléfon arqiliq igiligen tepsiliy melumatlirimiz, kishilik hoquq teshkilatliri, amérika hökümiti we yawrupa birlikining, kishilik hoquq hemde Uyghurlarning mewjutluqini qoghdash heqqide xitaygha bésim ishlitishige ishenchilik uchur temin etken boldi.

Tarixiy we edebiy anglitishlirimizda yene, xitay teripidin cheklen'gen büyük yirik eserlerdin turghun almasning "Uyghurlar", muhemmet imin bughraning " sherqiy türkistan paji'esi, élixan törining " türkistan qayghusi", ziya semedining tarixiy romanliridin " yillar siri", " exmed ependi", hemde yene sabit abduraxmanning " sherqiy türkistan inqilabi toghrisida " qatarliq kitablar tepsiliy tonushturuldi we yene nurmemet yasinning "yawa kepter " namliq esirini radi'o dirammisi qilip ishlep tarqitip anglighuchilarning alqishigha érishti.

Mushu yillarda yene, rabiye qadir xanimning bir qanche yil uda nobil tinchliq mukapatigha namzat körsitilgenliki, uning Uyghur milliy herikitige rehber bolghanliqi shundaqla Uyghurlar teripidin meniwi ana sheripi bérilgenliki qatarliq jehetlerde iz qoghlap xewerler bérip kelmektimiz. Uyghur xelqimu radi'omiz programmiliri arqiliq chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchilirining pa'aliyetliridin xewerdar bolup turdi, radi'omizning köwrüklük roli bilen Uyghur éli ichidiki dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlar, Uyghur éli bilen dunya tutashturuldi.

2008 - Yili Uyghur éli oyghan'ghan bir yil boldi, xitay hökümitining béyjing olimpiki üchün axbarat sahesige melum da'iride erkinlik bérishi bilen Uyghur élide 4 - awghust, 12 ‏ - awghust qeshqerde, 10 - awghust kucharda yüz bergen xelqining xitay qoralliq qisim hem hökümet orunlirigha hujumgha qilish weqeliri nahayiti tézlik bilen radi'omizning uchur ‏ - axbarat hemde tepsiliy melumatliri arqiliq dunyagha tarqitilip,téz hem keng da'iride dunya metbu'at yüzini qaplidi. Bu weqeler dunya axbarat sahesining Uyghurlar mesilisige qaytidin yéqin nezerde bolushigha seweb boldi.

Shundaqla insan heqliri mesililiri, anglitishimizda eng muhim qatarda turidighan axbaratlardur. Radi'omiz muxbirliri Uyghur insan heqliri mesililirini dunyagha anglitish arqiliq insanperwer,tinchliqperwer xelqimizning arzu ‏ - armanlirini dunyagha yetküzmekte.

Yéqinda ghuljida mejburiy bala chüshürüsh opératsiyisi qilinmaqchi bolghan arzugül tursunning, qorsiqida yette aydin ashqan hamilisini dunyagha saq ‏ - salamet köz achquzush üchün qiliwatqan heqiqiy anigha xas qehrimanliqliri radi'omiz arqiliq dunyagha tarilip insan heqliri teshkilatliri hetta birleshken döletler teshkilatiningmu hésdashliqini qozghap arzugül we uning tughulghusi perzenti pilanliq tughut xadimlirining qara qolidin qutulghan boldi. Emma ularning bixeterliki yenila küzitishimiz astida, shuninggha oxshash biz her bir anglighuchimiz bilen bille, silerning arzu ‏ - armanliringlar, bext hem qayghunglar bilen hemdemde bolush bizning iptixarliq mes'uliyitimiz.

Démokratiye, erkinlik döliti bolghan amérika tupriqida qurulghan erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi 10 yil mabeynide we buningdin kéyinmu awazini anglitalmighan Uyghur xelqining awazini dunyagha yetküzüsh hemde dunya weziyiti heqqide Uyghurlargha chin, heqiqiy uchurlarni yetküzüshni meqset qilghan.

Halbuki xitay hökümitining Uyghur élidiki kontrolluq siyasiti, axbarat erkinliki, söz erkinlikige qiliwatqan xilap heriketliri tüpeyli, del waqtida Uyghur élidin muhim axbarat uchurlargha ige bolishimizda qatmu ‏ - qat tosalghular mewjut, emma ishinimizki, anglighuchilirimizning qollishi bilen bizning tirishchanliqimiz qoshulghanda, siler üchün anglitiliwatqan bu Uyghurche anglitishimizning süpiti barghanche yuqiri kötürülgüsi hem yéngilan'ghusi.

Axirida, dolqun qembiri bashliq erkin asiya radi'omizdiki barliq muxbir, ixtiyari muxbir we téxnik xadimlar 10 yildin buyan istansimizni qollap ‏ - quwwetlep, qimmetlik uchur hem pikirlirini ayimay kelgen ixlasmenlirimizge semimiy teshekkür bildürimiz.

Radi'o we tor bet aldidiki her bir ixlasmen, sizning yürek sadayingiz, bizning awazimiz. Anglitishlirimizgha we tor bétimizge dawamliq waqit ajritishinglargha tilekdashmiz.