Москва болшой тиятерида яңриған “ризвангүл” симфонийисиниң һекайиси нәдин кәлгән?

Болупму қуддус ғоҗамярофниң иҗадидики “ризвангүл” симфонийиси уни музика саһәсидә йоқири нам - абройға игә қилипла қалмастин, бәлки йәнә миллий қәһриман ризвангүлниң образини тикләштиму наһайити муһим рол ойниған.

Муһаҗирәттики уйғур зиялийлиридин сәлимә камал ханим бу һәқтә зияритимизни қобул қилип композитор қуддус ғоҗамярофниң “ризвангүл” симфонийиси һәққидә тохталди.

Ундақта, сабиқ советләр иттипақида тонулған композитор қуддус ғоҗамяроф өзиниң вәкиллик характергә игә музика әсири - “ризвангүл” симфонийисиниң һекайисини нәдин алған?

Мәлум болушичә, 1945 - йили 13 - яниварда ғулҗидики һәрәмбағни елиш урушида батурларчә қурбан болған 18 яшлиқ “шәпқәт һәмширәси” ризвангүлниң һекайиси миллий армийә офетсерлиридин мирзигүл насирофниң вастиси билән тунҗи қетим қуддус ғоҗамярофқа аңлитилған. Уйғур қизи ризвангүлниң илида қозғалған миллий азадлиқ инқилабида өз һаятини тәқдим қилиштәк бу қәһриманлиқ роһи иҗадийәт қизғинлиқи урғуп турған яш қуддус ғоҗамярофқа чоңқур тәсир қилған. Шуниң билән у ризвангүл һәққидә музикилиқ әсәр ишләп униң өлмәс образини тикләшкә бәл бағлиған.

Ундақта, қәһриман қиз ризвангүлниң һекайисини композитор қуддус ғоҗамярофқа йәткүзгән мирзигүл насироф зади ким?

Мирзигүл насироф әслидә қазақистанниң уйғур ели билән чегрилинидиған уйғур йезисида дуняға кәлгән. У совет иттипақиниң “улуғ вәтән уруши” ға қатнашқан уйғур җәңчилириниң бири болуп, 1942 - йили буйруқ бойичә уруш алдинқи сепидин орта асияға қайтурулған. Андин уйғур, қазақ, қирғиз яшлиридин тәшкилләнгән 24 кишилик алаһидә әтрәт тәркипидә ташкәнткә әвәтилип мәхсус һәрбий тәлим - тәрбийә алған. Бу җәрянда улар өзбекистан компартийисиниң биринчи секритари осман йүсүпоф вә к г б хадимлиридин турсун рәһимоф қатарлиқлардин миллий инқилаб вә уйғур тарихи бойичә дәрс аңлиған. Кейин әнҗан вилайитигә қарашлиқ бир қишлаққа әвәтилип һәрбий мәшққә қатнаштурулған һәмдә генерал полинофниң йетәкчиликидә или тәвәсигә киришкә тәйярланған. 1944 - Йили сентәбирдә мирзигүл насироф бу алаһидә әтрәтниң тәркипидә чегридин өтүп, абдукерим аббасоф вә совет иттипақиниң ғулҗида турушлуқ консулханисиниң һәрбий хадими кузмин қатарлиқлар билән учрашқан. Шундин башлап мирзигүл насироф миллий армийә сепида нурғун җәңләргә қатнашқа һәмдә көп қетим хизмәт көрсәткән. Әлқәм әхтәм билән бирликтә миллий армийидә елип берилидиған һәрбий команда буйруқлирини русчидин уйғурчиға тәрҗимә қилиш вәзиписини өтигән. 1945 - Йили язда сопахун полки билән бирликтә муздавандин һалқип өтүп ақсуни азад қилиш урушлириға қатнашқан. Шу йили күздә буйруқ бойичә җәнубқа чүшкән миллий армийә қисми билән бирликтә ғулҗиға қайтип чиққандин кейин, алмата әтрапидики медео дегән җайға 10 күнлүк дәм елишқа барған. яш офетсер мирзигүл насироф бу йәрдә мәшһур уйғур зиялийлиридин қадир һәсән вә қуддус ғоҗамярофлар билән учришип сөһбәтләрдә болған. У 18 яшлиқ уйғур қизи ризвангүлниң сестира сүпитидә ғулҗини азад қилиш урушиға қатнашқанлиқи, яридар әскәрләрни қутулдуруш җәрянида оқ тегип қурбан болғанлиқи һәққидики тәсирлик һекайини уларға сөзләп бәргән. Қуддус ғоҗамяроф мирзигүл насирофниң еғизидин аңлиған ризвангүл һәққидики һекайидин қаттиқ тәсирләнгән. Кейинчә у бу һекайиниң илһами билән өзиниң мәшһур симфонийиси “ризвангүл” ни йоруқлуққа чиқарған.

Миллий армийә офетсери мирзигүл нассироф кейинчә буйруқ бойичә советләр иттипақиға қайтип кәткән. 1991 - Йили советләр иттипақи парчиланғандин кейин яшинип қалған мирзигүл насироф өзиниң 1940 - йиллардики миллий инқилаб җәрянида бешидин өткүзгән кәчүрмишлирини уйғур язғучиси шайим шабайофқа сөзләп бәргән. Шайим шабайоф мушу асаста “һөҗҗәтлик қиссә - мирзигүл” намлиқ әслимә әсирини йезип чиқип, 2000 - йили алматада нәшр қилдурған.