Русийә президенти путин хитай билән һәмкарлиқни күчәйтидиғанлиқини җакарлиди

Русийә президенти виладимир путинниң бүгүнки зиярити у русийигә қайта президент болуп сайланғандин кейин хитайға қилған тунҗи зиярити болуп һесаблиниду. Бирләшмә агентлиқиниң ейтишичә, учришиш-америкиниң райондики тәсиригә қарши һәмкарлиқни ашуруш вә сүрийә һөкүмитини хәлқара җамаәтниң һәрикәт қоллинишидин қоғдашни мәқсәт қилидикән.

Русийә билән хитай хәвпсизлик кеңишиниң даимий әзаси болуп, бу икки дөләтниң қарши аваз бериши нәтиҗисидә б д т сүрийә һөкүмитини җазалашта үнүмлүк бир тәдбир алалмай келивататти. Өткән һәптиләрдә сүрийиниң һула йезисида мәйданға кәлгән қирғинчилиқ хәлқара җамаәтниң сүрийә һөкүмитигә қарши үнүмлүк чарә тепишқа болған тәқәззасини вә шундақла русийә вә хитайға болған наразилиқини һәссиләп ашурди. Һула қирғинчилиқидин кейин ғәрб әллири русийә вә хитайни мақул кәлтүрүш үчүн бу икки дөләткә қаратқан чақириқлирини ашурған болуп, путинниң хитай зияритидин бир күн бурун, йәни дүшәнбә күни явропа бирлики рәһбәрлириниң русийидики зияритиниң асаслиқ күн тәртипиниң сүрийә мәсилиси болғанлиқи мәлум.

“асия хәвәрләр” қанилиниң билдүрүшичә, явропа бирлики башлиқи хермин вән ромпуй вә явропа комитети башлиқи җос барросо русийиниң санктпетербург шәһиридә русийә президенти виладимир путин билән учришип, путинни сүрийә үстидики тәсир күчини ишлитип, бәшәр әсәдни кофи аннан пиланини әмәлийләштүрүшкә көндүрүшкә чақирған. явропа бирлики башлиқи учришиштин кейин қилған сөзидә учришишта русийә вә явропа бирлики арисида зит пикирләрниң оттуриға чүшкәнликини етирап қилған.

У, “биз мәсилини һәл қилиш үчүн чоқум һәр иккила тәрәп қошулидиған бир ортақлиқ тепип чиқишимиз керәк” дегән. Бу қетимлиқ учришишта ғәрб мәтбуатлири әң көңүл бөлгини русийиниң сүрийә мәсилисидики позитсийиси болсиму, әмма русийә мәтбуатлириниң явропа рәһбәрлири билән болған учришишниң сүрийә мәсилисигә аит қисмини әмәс, бәлки явропа бирликигә әза дөләтләр билән русийә арисида визини әмәлдин қалдурушқа охшаш иқтисадий һәмкарлиқларға аит қисмини бәкрәк йорутқанлиқи хәвәр қилинмақта.

Русийә президенти путин хәлқараниң сүрийә һәққидики бесими ешиватқан бир пәйттә хитайда зиярәт башлиғанлиқтин, хитай вә русийиниң учришишидин чиқидиған нәтиҗә қизиқиш қозғиди. Әмма, арзуларниң әксичә бүгүн хитай ташқи ишлар министирлиқидин берилгән баянатта, русийә вә хитайниң сүрийигә қораллиқ һәрикәт қоллинишқа қарши мәйданини өзгәртмәйдиғанлиқи йәнә бир қетим тәкрарланди. Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси лю веймин “бу мәсилидә икки дөләт ортақ пикиргә игә” деди.

Б б с ниң хәвәр қилишичә, путинниң бу нөвәтлик хитай зияритидә икки тәрәп “хитай вә русийә арисидики өз-ара ишәнчкә таянған һәр тәрәплимилик истратегийилик һәмкарлиқни күчәйтиш әһдинамиси” ни имзалиған. Әһдинамидин сирт бу икки дөләт тиҗарәт, енергийә вә саяһәтчилик саһәлири бойичә 11 түрлүк келишим һасил қилған вә 2015-йилиғичә икки дөләтниң тиҗарәт соммисини 100 милярд долларға йәткүзүшни пилан қилған. Путин бейҗиңдин бәргән баянатида, икки дөләт һәмкарлиқиниң кәлгүсиниң парлақлиқини, техиму көп саһәдә зор һәмкарлишиш пурсәтлириниң мәвҗутлуқини, русийиниң хитай билән енергийә, ядро енергийиси, електр, орманчилиқ вә муһит мәсилилиридә һәмкарлишидиғанлиқини билдүрүп “хитай русийиниң яхши достила әмәс, бәлки хәлқара сәһнидики ишәнчлик шерики” дегән.

У, мухбирларниң сүрийә мәсилиси һәққидики соалиға җаваб бәргәндә, хәлқараниң чоқум кофи аннан пиланиға һөрмәт қилиши керәкликини тәкитләп, “русийә вә хитай мунасивәтлирини давамлаштуруп, маслишип һәрикәт қилиду” дегән.

Һазир грузийидә зиярәттә болуватқан америка дөләт ишлири министири хилларий килинтон бу баянатларға җавабән бүгүн батумида бәргән баянатида, русийә вә хитайни сүрийә мәсилисини һәл қилиш чарисиниң бир қисми болушқа чақирди. Килинтон ханим сөзидә бәшәр әсәдниң тәхттин айрилишиниң муһимлиқини әскәртип ,“һөкүмәт өзгәрмигичә сүрийидә тинчлиқ вә инсан қәдри-қиммитини тикләшниң имканийити” дегән.

Владимир путин бу қетим йәнә бейҗиңда ечилидиған шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң алий рәһбәрлири йиғиниға қатнишиду.