Xitayda selbiy xewer bergen metbu'atlar jazalandi

Yéqindin buyan xitayda emeldarlar hem hökümet organliri heqqide selbiy xewer bergen metbu'atlarning türlük bésimlargha uchrishi, hetta öch élish xaraktéridiki jazagha uchrash ehwalliri barghanche köpeymekte.

Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, béyjingda chiqidighan “Seddichin ayliq zhurnili” xénen ölkiside tijaret qiliwatqan teywenlik bir sodiger xénen ölkilik hökümetning basturushigha uchrighan weqeni ashkariliwetkini üchün, zhurnal mes'uli ölke atlap kelgen xénen saqchilirining popoza qilishigha uchrighan. Gu'angjuda chiqidighan “Jenub shamalliri közniki” xewer zhurnilining bashliqi hökümetke ziyanliq xewerlerni élan qildi dep eyiblinip, siyasiy meydani éniq emes dégen qalpaq kiydürülüp wezipisidin qaldurulghan.

“Seddichin ayliq zhurnili” bash tehriri ju shünjung 18-awghust charshenbe küni özining shexsi tor békitide jem'iyettin yardem telep qilip muraji'etname élan qilghan. Ju shünjung muraji'etnamiside saqchilarning charshenbe küni chüshtin ilgiri zhurnal tehrir bölümige kélip özini izdigenliki, uni tapalmighandin kéyin tehrir bölümdikilerge söz qaldurup, eger bash tehrir saqchixanigha kélip özini melum qilmisa zhurnal tehrir bölümini péchetleydighanliqini agahlandurghanliqini bayan qilip, shunga özining zhurnal tehrir bölümige wakaliten jem'iyettin zhurnal tehrir bölümini qollashqa yardem telep qilidighanliqini bildürgen.

“Seddichin ayliq zhurnili” 2006-yili neshr qilin'ghandin buyan, insanperwerlik nuqtisida turup maqale élan qilip kéliwatqan idi.

“Seddichin ayliq zhurnili” bash tehriri ju shünjung bügün etigen radi'omiz gu'angdung bölümining ziyaritini qobul qilip, zhurnal neshr qilin'ghandin buyan, démokratiye we qanuni hoquqni chiqish qilidighan maqalilerni köprek élan qilghini üchün bu yillarda üzlüksiz halda saqchilarning aware qilishigha uchrap kéliwatqanliqini bayan qildi.

Ju shünjung bu qétim tehrir bölümige kelgen saqchilarning xénendin ölke atlap béyjinggha kélip, béyjing saqchiliri bilen hemkarliship, tehrir bölümini parakende qiliwatqanliqini, emma özlirining buning bilen heqiqetni sözlesh yolidin toxtap qalmaydighanliqini bildürüp mundaq dédi:
‏-Zhurnilimiz melumatidiki shexs teywenlik sodiger bolup, biz uning xénen ölkiside uchrighan heqsizliqliri heqqide melumat bergen iduq. Igilishimizche, bu teywenlik sodigerning talan-taraj qilinish weqesi xénen ölkisidiki yuqiri derijilik bir emeldarlargha chétilghan iken. Shunga ular xénen ölkisidin mexsus saqchi ewetip, béyjingdiki saqchilar bilen hemkarliship zhurnilimizgha bésim ishlitip popoza qiliwatqan bolushi mumkin. Ular tehrir bölümimizge ete yene kélidiken, shu chaghda ehwal aydinglishidu. Emma tehrir bölümimiz bundaq bésim hem popozilar sewebidin öz meydanimizdin waz kechmeymiz. Biz özimiz qilishqa tégishlik bolghan ishimizni dawamlashturimiz.

Xitaydiki sina tor békitining tünügünki xewiride yene gu'angjuda chiqidighan “Jenub shamalliri közniki” zhurnilining mes'uli chén jung, min'go dewridiki tarix bayan qilin'ghan “Tar milletchilik hem tashqi siyaset” serlewhilik maqalini élan qilghini üchün, “Siyasiy meydani éniq emes, zhurnalda xata yönilishtiki maqalilerni bésip tarqatqan” dégendek eyibleshler bilen wezipisidin qaldurulghan.

Xitayda metbu'at hem zhurnalistlargha qaritilghan bésim üzlüksiz éghir bolup kelmekte. Halbuki xitay hökümitining basturush siyasiti xitayning ichki ölkilirige qarighanda téximu qattiq yürgüzülüwatqan Uyghur élide yazghuchi, zhurnalistlarning basturush hem ziyankeshlikke uchrash ehwali téximu éghir bolmaqta. Yash yazghuchi nurmemet yasin “Yawa kepter” namliq nesrini yazghini üchünla “Döletni parchilash” jinayiti bilen eyiblinip, 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan idi. Eyni chaghda nesrni élan qilghan “Qeshqer edebiyati” zhurnilining bash muherriri bolsa wezipisidin élip tashlan'ghan idi. 2008-Yildiki olimpik yighini mezgili hem 2009-yili ürümchide yüz bergen 5-iyul ürümchi weqesidin kéyin bolsa bu xil basturush ewjige chiqqan bolup, mexbube ablesh, gheyret niyaz, muhemmet abdulla, dilshad perhat, gülmire qatarliq muxbir, yazghuchilar hem yüzligen tor bet bashqurghuchiliri tor betliride élan qilin'ghan xewer,maqaliliri seweblik“Dölet bixeterlikige ziyan yetküzüsh” qatarliq jinayetler bilen eyiblinip türmige tashlan'ghan idi.