Shangxey guruhidiki bash ministirlar düshenbide jem boldi
2010.11.25
Yighin bashlinishtin ilgiri xitay bash ministiri wén jyabaw rusiye ziyaritini axirlashturup bolup , 24- noyabir küni tajikistan'gha qaratqan resmiy ziyaritini bashlighan . U, 25- noyabir küni tajikistan prézidénti émam eli raxman bilen körüshken.
Tajikistanning xewer agéntliqlirining xewer qilishiche, tajikistan prézidénti émam eli raxman bilen wén jyabawning arisida bolghan söhbet jeryanida ikki döletning siyasiy, iqtisadiy, medeniyet we bashqa hemkarliqliri heqqide pikir almashturulup, ikki döletning hemkarliq munasiwetlirini téximu chongqurlitishning her ikkila dölet üchün paydiliq ikenliki tekitlen'gen.
Shinxu'a agéntliqining süretlik xewiridin melum bolushiche, wén jyabawning tajikistan'gha élip barghan resmiy ziyaret ömiki terkibide Uyghur aptonom rayonining re'isi nur bekrimu bar bolup, ikki terep söhbiti jeryanida wén jyabaw " junggo shinjang aptonom rayoni bilen tajikistanning hemkarliq kélishimlirini omumiy yüzlük emeliyleshtürüp, junggo-tajikistan munasiwetlirinini dawamliq chongqurlitish kérek " dep tekitligen . Shinxu'aning xewiridin melum bolushiche, xitay bash ministiri wén jyabaw "shinjang Uyghur aptonom rayoni "dégen xitay hökümiti teripidin resmiyleshtürülgen memuriy rayon namidiki "Uyghur" atalghusini ishletmey, bu jayni "shinjang aptonom rayoni dep atighan". Wén jyabaw bu yerde "shinjang Uyghur aptonom rayoni" diki Uyghur atalghusini untup qaldimu we yaki merkiziy hökümetning belgilimisi hem orunlashturushi boyiche shundaq qildimu hazirche namelum.
Wén jybaw éman eli raxman bilen bolghan söhbet jeryanida tajikistan bilen birliship, " ‘ üch xi küch’ lerge téximu ilgiriligen halda zerbe bérip, rayonning muqimliqini qoghdap, ortaq tereqqiyatni ilgiri sürüshni xalaydighanliqi"ni izhar qilghan. Émam eli raxmanmu tajikistanning " üch xil küchke téximu ilgiriligen halda ortaq zerbe bérishni xalaydighanliqi"ni tekitligen.
Wén jyabaw yene tajikistan bash ministiri aqil aqilof bilen ayrim uchrishish we söhbet ötküzüp, axirida ikki dölet hökümitining birleshme bayanatini imzalighan. 12 Maddidin terkip tapqan mezkur bayanatta xitayning tajikistan bilen bolghan siyasiy , soda-iqtisad, sana'et, pen-téxnika, ma'arip we bashqa her sahelerge a'it shuningdek rayon xaraktérliq we xelq'araliq mesililerge a'it ortaq meydani ipadilen'gen .
Mezkur birleshme bayanatta yene xitay bilen tajikistanning bixeterlik sahesidiki hemkarliqi, bolupmu ‘üch xil küchlerge qarshi ortaq küresh qilish meydani mexsus bir madda boyiche ipadilen'gen bolup, sherqiy türkistan herikitige ortaq zerbe bérish éniq tekitlinip, " sherqiy turkistanni öz ichige alghan barliq térrorchiliq shekillirige ortaq zerbe bérip, ikki dölet we rayonning tinchliqi hem eminlikini qoghdash lazim" dep körsitilgen.
Melum bolushiche, tajikistan xitay hökümitining Uyghurlarning siyasiy hoquqlirini nishan qilghan heriketlirige ortaq zerbe bérish teshebbusini qobul qilip, buni izchil dawamlashturiwatqan ottura asiya memliketlirining biridur.
25- Noyabir küni düshenbe shehiride shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletler bash ministirlirining 9-qétimliq qerellik yighini bolup ötken. Tajikistanning sahibxanliqidiki mezkur yighin'gha rusiye bash ministiri wladimir putin, xitay bash ministiri wén jyabaw, qazaqistan bash ministiri kerim mesümow, tajikistan bash ministiri aqil aqilof hem qirghizistan we özbékistan bash ministirliri ishtirak qilghan. Shuningdek yene közetküchi döletlerning wekillirimu qatnashqan.
Rusiyining "mayak radi'osi"ning xewer qilishiche, düshenbe yighinning asasliq témisi shangxey guruhidiki döletlerning iqtisadiy hemkarliqigha qaritilghan, shuningdek bu yil 6-ayda bu teshkilatqa eza döletlerning bashliqlirining tashkentte échilghan yighinining qararini emeliyleshturush teshebbus qilin'ghan. Rusiye bash ministiri putin bolsa, shangxey guruhining ortaq qatnash, toshush yoli bolushi kéreklikini , shuning üchün shangxey guruhining "ortaq yol xeritisi"ge ige bolushi lazimliqini otturigha qoyghan. Putinning sözi bu qétimliq yighindiki eng özgiche pikir bolup hésablan'ghan.