Xitayning "shinjangning yéngi shekildiki sheher qurulushini tereqqi qildurush layihisi" Uyghur siyasetchilirining tenqidige uchridi

Sürette qeshqerdiki chéqiliwatqan kona sheher rayunidin bir körünüsh

Biraq, chet'ellerdiki Uyghur siyasiy pa'aliyetchiliri mezkur layihini tüzüsh we yolgha qoyush meqsitini, " Uyghur medenyitini yoq qilish " dep körsetmekte. Dunya Uyghur qurultiyining sabiq mu'awin re'isi memet toxti ependi, d u q ning shuningdek her bir Uyghurning bu mesilige sel qarimasliqini, küchining yétishiche pa'aliyet élip bérip, Uyghur medenyitini yoq qilishni bahane qilghan bundaq layihining ijra qilinishini tosushni otturigha qoydi. Töwende muxbirimiz eqide hazirlighan melumatqa diqqet bergeysiler.

Xitay da'iriliri yéqinqi yillardin buyan Uyghur diyarining qeshqer qatarliq qedimiy sheherliride türlük qurulush pilanlirini yolgha qoyup, eslide asare - etiqe süpitide saqlinidighan qoyuq milliy alahidilikke ige qedimiy kocha we qora jaylarni buzup tashlimaqta.

Birleshken döletler teshkilatini öz ichige alghan, qedimiy medeniyetni qoghdash organliri we xelq'ara jama'et qedimiy qeshqer sheher kochilirining weyran qilishini, bir medeniyetning buzghunchiliqqa uchrishi dep qarighan bolsa, hetta bir qisim asare - etiqe qoghdash guruppiliri " qeshqerni qoghdap qalayli" namida ammiwi heriket bashlap, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan bu xil buzghunchiliqlirining aldini élishqa tirishqan.

Tashqi dunyaning tenqidige pisent qilmaydighan xitay hökümiti, öz dölitide ijra qilip kéliwatqan xata siyasetlirini, qandaq tenqidke uchrishidin qet'iynezer, " bu, döletning ichki siyasiti" dep quliqini yupurup, közini yumup turup ijra qilmaqta.

Elwette bu, xelqining menpe'etini birinchi orun'gha qoyidighan démokratik ellerning, bolupmu erkin dunyada yashawatqan Uyghurlarning qattiq naraziliqini qozghidi.

Dunya Uyghur qurultiyining sabiq mu'awin re'isi memet toxti ependi, "xitayning shinjangning yéngi shekildiki sheher qurulushini tereqqi qildurush layihi'isi" üstide mulahize yürgüzüp, mezkur layihini öz ichige alghan barliq siyasiy heriketlerning Uyghurlar üchün qilche menpe'et élip kelmeydighanliqini bildürdi.

Qeshqerni güllendürüsh bahaniside xitay hökümitining qeshqerde siyasiy heriket qozghap, Uyghurlarning 1000 yilliq tarixini weyran qilghanliqini otturigha qoyghan memet toxti ependi": xitay héch teptartmastin tarixning iznalirini öchürüp tashlidi, mesilen, yalghuz Uyghurlarningla emes, hetta türk dunyasining pishwasi dep atalghan mexmud qeshqiri oqughan xanliq medris yer yüzidin yoq qiliwitildi" dédi.

Bu heriketning meyli sheher qurulushida bolsun, ijtima'i medeniyet saheside bolsun, Uyghurlargha ijabiy shekilde menpe'et élip kélishige qilche ishench qilalmaydighanliqini bildürgen memet toxti ependi,chet'ellerdiki tarixi iznalargha bérilgen ehmiyet, xitayning özining tarixini qoghdash üchün körsitiwatqan xizmetliri heqqide yene mundaq dédi.

Uyghurlarning tarixigha mensup medeniyetni yoq qilishni meqset qilghan " shinjangning yéngi shekildiki sheher qurulushini tereqqi qildurush" layihisining yene bir xil siyasiy meqsetni ishqa ashurush üchün ikenlikini bildürgen memet toxti ependi": bu heriket, wang léchüen dewride bashlan'ghan Uyghurlarni siganlashturush yeni Uyghurlarni öz wetinide sergerdan haletke chüshürüp qoyush herikiti " dep atidi.

Memet toxti ependi yene, xitay hökümitining izchil türde Uyghurlar topliship olturaqlashqan sheherlerdiki bezi rayonlarni chiqip Uyghurlarni tarqaqlashturghanliqini, téximu chong da'ire boyiche mulahize yürgüzgende, Uyghurlarni xitay ölkilirige yötkesh, weten ichide bolsa jenubtin shimalgha, shimaldin jenubqa yötkesh arqiliq ijtima'i muhittin ayrish meqsitini ishqa ashuruwatqanliqini bildürdi. Xitay da'irilirining Uyghurlargha yurguzuwatqan bu xil siyasitige taqabil turush üchün jiddiy tedbirlerni qollinish kéreklikini otturigha qoyghan memet toxti ependi bu toghrida pikir bayan qildi.

U, dunya Uyghur qurultiyining teshkili yétekchiliki astidiki jem'iyetler, dunya Uyghur qurultiyi bilen siyasiy hemde teshkili jehette munasiwet ornatqan xelq'aradiki chong teshkilatlar, bolupmu birleshken döletler teshkilatining medeniy miraslarni qoghdash orgini bilen, yawrupa we amérikining tarixi asare - etiqiler toghrisidiki toxtamnamiliri, xitayning özining birleshken döletlet teshkilati bilen bu heqte ornatqan toxtamnamiliri boyiche qanuniy yosunda pa'aliyetler élip bérish, dunyadiki küchlük döletlerning bu mesilige nisbeten diqqitini tartish charilirini otturigha qoydi. Memet toxti ependi yene, bu heriketni her bir Uyghur özidin bashlishi kéreklikini bildürüp, nöwette bir qisim Uyghurlarning öz isim - familisini qollan'ghanda, xitay teleppuzi boyiche ishlitiwatqanliqini qattiq tenqid qildi.

Yuqiridiki ulinishtin bu progirammining tepsilatini anglighaysiler.