Shwétsiye téléwiziyiside tarqitilghan “Xitayda turup xitay heqqide sözlesh” programmisida Uyghurlar

Shwétsiye téléwiziyisining 2-qanili yéqinda “Xitayda turup xitay heqqide sözlesh” namida chatma programma ishleshke bashlighan bolup, hazirghiche “Dramatik tarix”, “Hoquq we xelq” namliq qisimliri tarqitildi. Téléwiziye tor bétide, bu programmini ishleshtiki meqsiti heqqide toxtilip mundaq dep yazidu:
‏- Bizning meqsitimiz, dunyadiki ikkinchi chong iqtisadiy gewde atalghan xitaydiki xelqlerning kündilik hayati, ularning siyasiygha bolghan chüshenchisi, muhitning bulghinishi, edebiyat we ayallarning hayati, sheher bilen yézilar arisidiki bay- kembeghellik perqi qatarliq mesililerni tarixiy nuqtidin közitip baha bérishtur.

Programmining ikkinchi qismi bolghan “Hoquq we xelq” dégen bölikining Uyghurlargha béghishlan'ghan qismi Uyghur élini tonushturushtin bashlinidu. “Shinjang xitaydiki 5 aptonom rayonning biri bolup, xitaylar bilen Uyghurlarning toqunush nuqtisidur” dep teswirleydu programma riyasetchisi. Programmida mundaq déyilgen:
-‏ 2009 ‏- Yili iyul éyida Uyghur musteqilchiliri bilen xitay köchmenliri arisida zor toqunush yüz bérip 200 din artuq adem ölgen idi. Toqunushtin kéyin xitay hökümiti bir qisim Uyghurlargha ölüm jazasi bergen bolsa, bir qisimni türmige tashlidi. Bir qisim Uyghurlar chet'elge qéchishqa mejbur boldi. Biraq, dilnar abdulla Uyghurlarning musteqilliq arzusidin waz kechti.

Programmida ussulchi dilnar abdullani ziyaret qilip, dilnar abdullaning Uyghurlarning hazirqi turmushi we 5-iyul weqesige bolghan pozitsiyisi qatarliq mesililerdiki köz qarishini alidu. Dilnar abdulla 5-iyul weqesini bir qisim eski ademler keltürüp chiqarghan buzghunchiliq heriket dep teswirleydu.Biz dilnar abdullaning bu sözige shwétsiyide yashawatqan Uyghurlarning qandaq inkasi barliqini bilip béqish üchün shwétsiye Uyghur komitétining re'isi abdushükür samsaqni ziyaret qilduq.

Programmida dilnar abdullani “Gerche, dilnar abdulla xitay kommunistik partiyisining ezasi bolmisimu, lékin u xitayning hazirqi siyasitini we iqtisadi siyasitini aktip qollighuchilarning biridur” dep tonushturidu. Uyghur siyasiy pa'aliyetchilirining inkasigha qarighanda, dilnar abdulla Uyghurlar arisida közge körün'gen ussulchi bolsimu, emma uning köz qarishi pütün Uyghurlargha wekillik qilalmaydu hem uning ziyaret dawamida dégen sözlirimu uning heqiqiy qelb sözi bolushi natayin. Chünki 5-iyul weqesidin kéyin pütün Uyghur xelqi xitay hökümitining peqet xitay xelqiningla hökümiti ikenlikini bilip yetken.