Sibiriye xitay - rusiye hemkarliqining qurbani

Se'udi erebistanida chiqidighan" iqtisad"gézitining 2008 - yili 10 - may sanida, "sibiriye xitay - rusiye hemkarliqining qurbani"dégen témida bir maqala élan qilin'ghan.
Muxbirimiz ömerjan toxti xewiri
2008.05.14

 Maqalida mundaq dep yézilghan:" melumki, xitay - rusiye hemkarliqi dawamlashmaqta. Rusiyedin néfit we gaz qatarliq tebi'iy bayliqlarni xitaygha yötkesh ishliri 2007 - yildin bashlap yéngi dewrige kirgen. Rusiyedin xitaygha yötkilidighan bayliq néfit bilen gazla emes. Rusiye re'isi wiladimér putin xitay - rusiye hemkarliqining rusiyedin néfit we tebi'iy gaz yötkeshkila qisqirip qalmaydighanliqini, belki xitayning yadro énérgiye mu'esseselirige kéreklik xam eshyalarmu élip bérilidighanliqini sözligen idi. 2001 - Yilidin 2007 - yilining axirighiche xitay - rusiye ikki dölet otturisidiki soda kölimi 68 milyon'gha yetken. Xitay we rusiye mes'ullirining bayanatigha köre, 2010 - yiligha qeder 80 milyart dollargha yétishi kütülmekte. Xitay - rusiye ikki dölet hemkarliqi bilen rusiye zéminida qurulghan mu'essese sani 657ge yetken. Xitayning rusiyedin alghan paydisi 320 milyon dollargha yetken."

Rusiye xitaylarning sherqiy sibiriye rayonliridiki kéngiyishidin rahetsiz

Maqalida yene mundaq déyilgen:" rusiye tebi'iy gazni sétish meqsiti bilen xitaylargha ishikini keng échip kelmekte. Uning üstige rusiye xitay bilen tüzgen kélishimide, rusiyining yawropagha chiqiridighan néfit miqdarining yérimini xitaygha béridighanliqini imzalighan. Lékin rusiye terep xitaylarning sherqiy sibiriye rayonlirida kéngiyishini xalimaydu we buning xetiridin hemishe endishe qilip kelmekte. Sabiq sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin, sherqiy sibiriye rayonlarning nopus sani yüzde 50 pirsent töwenlep ketken. Buninggha egiship bu rayonlardiki ishlepchiqirishmu töwenligen. Bu pursetni ghenimet bilgen xitay ishchiliri rusiye - xitay ikki dölet soda kélishimliridin paydilinip, sherqiy sibiriye rayonlirigha intayin keng kölemde tarqilishqa bashlighan. Rusiye buningdin qattiq bi'aram bolmaqta we sherqiy sibiriye rayonliridin özliri paydilinish, bayliqlirini özliri chiqirish üchün yéngi pilanlirini layihelimekte."

Néme üchün xitaylar sherqiy sibiriye rayonlirigha kéngiyidu?

Maqalida yene mundaq déyilgen: " xitaylarning sherqiy sibiriye rayonlirigha kéngiyishi xuddi ularning afriqa döletlirige kéngeyginige oxshash bayliq izdesh we néfitke érishish üchündur. Mana bu xitayning turmastin bashqilarning yérige kéngiyishige türtke bolghan aldinqi amil. Xitaylarning bu rayonlargha kéngiyishidin rusiyilikler bi'aramliq hés qilghinidek, ularning afriqigha kéngiyishidin gherb döletliri bi'aram bolmaqta. Ereb döletliridimu ehwal bir xildur. Chünki xitaylarning ereb birleshme xelipilikige, xususen dubeyge kéngiyishi, xitay bazarlirining bu jaylargha tolup ketkenliki elwette rayon ehlini bi'aram qilmaqta."

Rusiyining asaliq bayliqi sibiriye rayonliridin chiqidu

Qatarning " el jezire" téléwiziye qanilida élip bérilghan bir söhbette, kuwéytliq iqtisadshunas doktor ibrahim bedran xitayning sherqiy sibiriye rayonliridiki kéngiyishi üstide toxtulup mundaq dédi:" xitaylarni sherqiy sibiriye rayonlirigha élip kelgen nerse tebi'iy bayliqtur. Chünki rusiye tebi'iy gézining yüzde 90 pirsenti, néfit we kömürning yüzde 70 pirsenti sherqiy sibiriye rayonliridin chiqidu. Shundaqla rusiye néfitining yüzde 14 pirsenti bu rayonlardin chiqidu. Démek, sherqiy sibiriye rayonliri rusiye üchün tolimu muhim we istratégiyilik rayonlardur. Rusiye mundaq bir rayonning bayliqlirini xitaylargha tutquzup qoymasliq we özliri paydilinish üchün tirishmaqta ."

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.