Sorun we sorundashlargha bolghan edep - exlaq qa'idiliri

 Muhemmed niyaz hajim bilen söhbet

Se'udi erebistanining medine munewwere shehiride turushluq alim muhemmed niyaz hajim sorun we sorundashlargha bolghan edep - exlaq qa'idiliri üstide toxtulup mundaq dédi:" sorun toghruluq köpligen qa'ide - yosunlar bar. Bulardin bezisini qisqiche bayan qilip bérey. Sorun'gha kelgen kishiler öz arisidiki bilimi yuqiri kishilerni we talant igilirini awwal sorun'gha kirishke teklip qilip, andin shu boyiche kirishi lazim. Sorun'gha kelgen méhmanlarni kütiwélish üchün öy igisi ornidin qopup, ulargha éhtiram bildürüshi, sorun'gha kirgenler sorundashlargha "essalamu eleykum" dep salam bérip kirishi, mubada sorun'gha kirgen adem ilim - meripet jehette artuq, yash jehette chong bolsa, sahibxan u kishini törge teklip qilishi, shundaqla sorundashlar mumkin bolsa uninggha tördin yer boshitip bérishi lazim. Emma undaq bolmighanda, u kishi bilimim yuqiri, yash jehette men péshqedem, dep sorun'gha kirip olturghan kishi bilen orun taliship uni ornidin turghuziwetmesliki lazim. Shundaqla sorun'gha kirgen kishining yéqin olturghan ikki ademning ruxsitini almastin, ularning arisigha qisilip kirip olturushi toghra emes. Sorun'gha kelgen ilim ehlilirini we yashan'ghan kishilerni hörmetlesh üchün, sorundashlarning ornidin turup bérishige bolidu. Emma özini chong sanap, bashqilarni özige hörmet qildurush üchün orunliridin turghuzmaqchi bolghanlargha turmasliq kérek."

Sorunda jay talashmasliq lazim

Muhemmed niyaz hajim yene mundaq dédi: " sorun'gha kéchikip kelgen adem kim bolushidin qet'iynezer sorundashlarni qozghap qoymasliq üchün, qeyerde bikar orun tépilsa shu yerde olturushi lazim. Meyli sorun'gha kelgen bolsun, meyli meschitke kelgen bolsun, uning kishilerning müriliridin atlap ötüshi toghra emes. Shundaqla sorun'gha kelgen adem sorundashlarni qistap olturmasliqi we keng - kengri olturup bir - birige rahet béghishlishi lazim. Emma sorun'gha burun kélip olturghan adem birer özre sewebi bilen yaki hajitini ada qilish üchün sorundin chiqip ketken bolsa, qaytip kirgendin kéyin öz ornigha bérip olturushqa hoquqluqtur. Bir hediste:" qachanki, biringlar ornidin turup kétip andin yene ornigha qaytip kelse, shu ornida olturushqa heqliqtur"dep kelgen."

Chaqirilmighan sorun'gha barmasliq lazim

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, chaqirilmighan sorun'gha barmasliq lazim. Sorun'gha chaqirilghan ademge bashqa bir adem egiship bille barghan bolsa, u kishini sorun'gha bashlap kirish yaki kirmeslik toghrisida sahibxanning ruxsitini élish shert. Chünki chaqirilmighan méhman ruxsetsiz sorun'gha kirgende, sahibxan yaki shu kishi üchün ongaysizliq tughulushi yaki sorunning keypini buzidighan ehwallar yüz bérip qélishi éhtimal. Shunga chaqirilmighan adem mutleq sahibxanning ruxsitini almastin sorun'gha kirmesliki kérek. Bu her ikki terep üchün yaxshi ish.

Sorunning edepliri

Dunyada her qandaq bir ishning özige layiq qa'ide yosuni we edep - qa'idiliri bolghandek, sorunningmu melum qa'ide - tertipliri we edep - exlaqliri bardur. Üch adem bolsa, ikkisi birini yalghuz qoyup pichirlishishi yaki u bilmeydighan tilda sözlishishi qet'iy toghra emes. Bu exlaqliq kishilerning qilidighan ishi emes. Shundaqla sorunda olturghan adem bashqilarning gheywitini qilmasliqi, gheywet qilghanlargha nesihet qilishi lazim. Sorundin turup ketmekchi bolghan ademning sorundashlargha "essalamu eleykum" dep ulargha salametchilik tilep qaytishi muhim edep - exlaqlardin sanilidu. Sorundin chiqqan méhmanni sahibxanning ishik aldighiche bille chiqip uzitip qoyushi ayrim bir exlaqiy qa'ididur.