Kisn'gér: xitaygha shinjangni mustemlike qilip bérish-stalining töhpisidur

Mezkur kitab, sabiq amérika dölet ishliri katipi kisn'gérning xitaygha qilghan köp qétimliq ziyariti jeryanida özining körgen, anglighanlirigha asasen yazghan xatiriliridur. Kitabqa kisn'gérning xitaydiki ziyariti jeryanida xitay dölet re'isi maw zédungdin tartip taki jyang zémin'ghiche bolghan xitay dölet re'isliri, xitay bash ministirliri bilen élip barghan söhbetliri kirgüzülgen. Ikki qisimliq kitab 604 bettin terkib tapqan. Kisn'gér xitay dölet re'isliri bilen élip barghan söhbet xatirisige yene, sowét ittipaqining rehberliridin stalin, xiroshif qatarliqlarning maw zédung bilen élip barghan söhbetlirinimu paydilinish matériyali süpitide qoshumche qilip bergen.

Kitabta 1958-yili béyjingda sowét ittipaqining rehbiri xroshif bilen maw zédungning élip barghan söhbet xatirisi qisqiche bérilgen. Maw zédung bilen xroshifning söhbet xatiriside,ilgiri jyang jéshi hökümiti bilen imzalan'ghan “Junggo -sowét shertnamisi”ge a'it uchurlar bérilgen.

1945-Yilidiki xitay bilen sowét arisida tüzülgen “Junggo-söwét shertnamisi” toghrisida türkiye haji tépe uniwérsitétining mutexessisi doktor erkin qisqiche özining qarashlirini bayan qilip ötti.

Kitabning 180-bétidin 182-bétigiche, mawzédung bilen xroshif arisidiki söhbette sherqiy türkistan mesilisige a'it uchur mundaq shekilde bayan qilin'ghan:

Söhbet 1958-yili, béyjingda élip bérildi.

Maw zédung: bizning inqilabimizning ghelibisidin kéyin, stalin gumanlandi. Belkim bu uning xaraktéridur. U junggoni bashqa bir yugoslawiye dep ishinip qalghan oxshaydu.

Xroshif: he, belkim shundaq dep oylashqa bolidu.

Maw zédung: men 1949-yili moskwagha barghan chéghimda,stalin biz bilen dostluq kélishimi tüzüshni we shundaqla ilgiriki gomindang bilen tüzgen shertnamilerni bikar qilishni xalimidi. Sowét ittipaqi teripidin belgilen'gen terjiman nikolay fédorénko, alahide wekili iwan kowaléflar manga hemrah bolup, méni bu döletni ékskursiye qildurushqa élip mangghanda, men etrapqa qarap turup mundaq dédim: “Méning bu yerde üchla wezipem bar: yéyish, uxlash, chéchish. Men moskwagha peqetla stalinning tughulghan küni xatirisigila kelmidim. Shuning üchün eger siler dostluq shertnamisi tüzüshni xalimisanglar, men yuqirida dégen üch wezipem bilen qana'etlinimen.

Mawzédung bilen xroshifning yuqiriqi söhbitidin kéyin, amérika dölet ishliri katipi kisn'gér töwendiki qisqiche siyasiy tehlilini otturigha qoyghan:
“Öz-ara bir-birige yingne sanjishlar tarixning nérisida qélip, hazirqi munazirige aylandi. Xroshif maw zédungdin eger junggo heqiqeten söwétlerni qizil jahan'gir dep oylisa, ikki dölet otturisida tüzülgen shertnamilerge qarap, mushu achchiqlinishida mawzédung özi oylap buninggha qandaq jawab bérer. Meyli qizil jahan'gir bolsun, meyli aq jahan'gir bolsun, héchqisi yoq, bu yerde peqet birla adem bar. Yeni stalin isimlik, u lushün portini élip, atalmish shinjangni we manjuriyini mustemlike qilip bergen. Töt shirket qurghan. Bu pütünley stalinning töhpisidur.”