Канадада ишәнмәслик лайиһиси билән степен харпер һөкүмити вәзипидин қалди

Җүмә күни канада парламентида ишәнмәслик авази бериш нәтиҗисидә степен харпер рәһбәрликидики консерватиплар һөкүмити ағдурулди.
Ихтиярий мухбиримиз камил турсун
2011.03.30
Stephen_Harper_by_Remy_Steinegger-305 2010-Йили 28-январ, канада баш министири Stephen Harper.
en.wikipedia.org

Бу һөкүмәт хитайдики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлиригә ашкара тәнқид қилиш позитсийиси тутуп кәлгән болуп, баш министир степен харпер канада пуқраси һүсәйин җелилниң тәқдиригә алаһидә көңүл бөлгән вә уйғур сиясий рәһбири рабийә қадир ханимни парламентта қобул қилған иди.

Канада парламентида оттуриға қоюлған һөкүмәткә нисбәтән ишәнмәслик тәклип лайиһисигә, өктичи парламент әзалириниң қоллап аваз бериши нәтиҗисидә,7 йил һакимийәт йүргүзгән степен харпер рәһбәрликидики консерватиплар партийиси һөкүмити ағдурулди. Бу тәклип лайиһиси асаслиқ өктичи партийә-либерал партийиси тәрипидин оттуриға қойған болуп, парламенттики башқа өктичи партийә-йәни, йеңи демократлар билән куйбек гуруһи партийисидин келип чиққан парламент әзалириниң бирдәк қоллишиға еришти. Буниңдин икки күн илгири, консерватип партийиси һөкүмитиниң 2011-йиллиқ хам чот лайиһисини рәт қилған өктичи партийиләр, һөкүмәтни ағдуруп ташлаш үчүн, парламентта һөкүмәткә ишәнмәслик авази беридиғанлиқини билдүргән иди.

Канада асасий қануни бойичә, әгәр һөкүмәткә ишәнмәслик тәклип лайиһиси парламенттики көп санлиқ парламент әзалириниң қоллишиға еришсә, мәзкур һөкүмәт һакимийәтни давамлаштуруш салаһийитидин айрилиду. Җүмә күнидики өктичи партийиниң ишәнмәслик тәклип лайиһиси 145 кә қарши 156 авазниң қошулуши билән мақулланди.

Либерал партийисиниң әйибнамисида, “степен харпер һөкүмитини интайин көп мәбләғ аҗритип F35 типлиқ уруш айропиланлирини сетивалди, әдлийә системини өзгәртти, кархана-ширкәтләрдин елинидиған баҗни қисқартишқа охшаш бир қатар мәсилиләрдә, парламентни учур билән тәминләшни рәт қилип, парламентниң ролини кәмситти” дейилгән. Бу канада тарихида, “парламентниң ролини кәмситти” дегән әйибләш билән ағдурулған тунҗи һөкүмәт болуп һесаблиниду.

Либерал партийиниң сияситиниң әксичә, хитайдики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлирини ашкара тәнқид қилиш билән тонулған степен харпер башчилиқидики консерватип партийиси, һакимийәт бешиға чиққан 2006-йилидин бери, аз санлиқлар салаһийити билән һакимийәт йүргүзүп кәлгән иди.

Степен харпер өктичи партийиләрниң һөкүмәтни ағдуруп ташлаш пиланлирини бирқанчә қетим мувәппәқийәтлик бузуп ташлиғаниди. Канада сайлам қануни бойичә, һөкүмәт ағдурулуп, парламентни тарқитиветилгәндин кейин аз дегәндә 36 күн ичидә сайлам өткүзүлүши керәк.

Өткән шәнбә күни, канада баш валиси давид җоһнстон степен харперниң парламентни тарқитиветиш вә 5-айниң 2-күни сайлам өткүзүш тәлипини тәстиқлиди.

Степен харпер сайлам қарари елинғандин кейин, өткүзүлгән мухбирларни күтүвелиш йиғинида, дуня иқтисади йәнила аҗиз һалда туруватқан, канада иқтисади әслигә кәлгән болсиму, лекин уни күчәйтиш зөрүр болуватқан назук бир шараитта үч өктичи партийиниң бирлишип һөкүмәтни ағдуруп ташлиши билән зөрүр болмиған сайламниң канадалиқларға мәҗбури теңилғанлиқини, лекин консерватиплар партийисиниң бу сайламда йәнә утуп чиқидиғанлиқиға ишинидиғанлиқини билдүрди.

У сөзидә, “канадалиқлар бу сайламда, күчлүк көп санлиқлар һөкүмити билән мәсулийәтсиз бирләшмә һөкүмәттин бирини таллайду” деди.

Өктичи партийиләр болса, һөкүмәткә қарита ишәнмәслик авази беришниң башқа партийиләрниң демократик һоқуқлири икәнликини вә степен харперниң демократик принсипларға һөрмәт қилиши керәкликини әскәртти.

Канада парламенти кеңәш палата вә авам палатадин тәшкил қилиниду. Кеңәш палата әзалирини сайлам билән вуҗудқа кәлмәйду, әксичә, баш министир намзат көрситиду вә баш валий тәстиқлайду. Авам палата әзалирини сайлам арқилиқ парламентқа кириду. Авам палатада әң көп санни игилигән партийигә баш валий һөкүмәтни тәшкилләш һоқуқи бериду. Канада авам палатасидики 308 орунниң йеримидин көпрәкини игилигән партийә көп санлиқлар һөкүмитини қуриду, көп санлиқни игилийәлмигән тәқдирдә, аз санлиқлар һөкүмити вә бирләшмә һөкүмәт қурушқа мәҗбур болиду.18 яштин юқири канада пуқралириниң сайлаш вә сайлиниш һоқуқи болиду.

Нөвәттә, канададики тәсиргә игә 4 чоң партийә ичидә, консерватиплар партийисини қоллиғучиларниң нисбити йәнила юқири болуп, әң йеңи кишиләрниң райини синашни нәтиҗисигә қариғанда, сайлиғучиларниң йүздә 43 консерватиплар партийисини, йүздә 24 либерал партийини, йүздә 16 йеңи демократлар партийисини, йүздә 10 болса кейбек гуруһи партийисини қоллайдиғанлиқи билдүргән. Йешиллар партийисигә аваз бәрмәкчи болғанлар сани йүздә 6 әтрапида болған. Гәрчә консерватиплар партийисиниң бу қетим парламентта көп санлиқни игиләш мумкинчилики юқири болсиму, лекин мутләқ көп санлиқни игилиши йәнила қийин икән.

Степен харпер зорлуқ васитиләр билән хитайға елип кетилгән, һазир йәнила хитай түрмисидә тутуп турулуватқан, канада пуқраси һүсәйин җелилниң тәқдиригә алаһидә көңүл бөлүп кәлгәниди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.