Beshar krizisi yuqiri pellige yetti

Birleshme agéntliqining enqeredin bayan qilishiche, 6 - ayning 22 - küni süriye xelq'ara hawa boshluqida, türkiyining meshq qiliwatqan urushchi ayropilanini étip chüshürgen bir weqe yüz bergen idi. Tünügün kéchide, 200 din artuq süriye puqrasi we süriyining 33 eskiri türkiyige qéchip keldi. Shuning bilen hazir türkiyide panahliniwatqan süriye musapirlirining sani 33 mingdin ashti. Süriyidin yüz örüp türkiyige qéchip kelgen süriye eskerlirining sani 224 ke yetti, bularning ichide général, kaloniyal derijilik ofitsérlar bar. Türkiyige qéchip kelgen bu süriyiliklerning hemmisi hazir türkiyining süriyige chégridash bolghan hatay ölkiside panahlinip turuwatidu.

Xewerde bayan qilinishiche, hazir süriye da'irisidimu, hökümitidin yüz örüp, öktichi küchlerge - süriye azadliq armiysige yaki bashqa qozghilangchi guruppilargha qatnishp, beshar asadqa qarshi urush qiliwatqan süriye eskerlirining sani mingdin ashti. Süriye eskerliri hazir süriye erkinlik herikitining asasliq esker élish menbesi bolup qaldi. Süriyining türkiye chégrisigha yéqin jaydiki eskerlirimu hazir qehetchilikke berdashliq bérelmey, türkiyide panahlinip turuwatqan süriye musapirlirigha qoral etkes qilish we ulardin özliri üchün yémek toplashqa kirishti.

Roytrs agéntliqining bayan qilishiche, türkiyining bir urushchi ayropilani xelq'ara hawa boshluqida meshiq qiliwatqanda süriye teripidin agahlandurush bermigen ehwal astida étip chüshürülgen. Bu ayropilanning parchiliri hazir ottura déngizning tégide )birming üch yüz métir chongqurluqta( saqlinip turmaqta. Bu urushchi ayropilandiki ikki uchquchining téxiche iz - dériki yoq. Türkiye tashqi ishlar minstirining bayan qilishiche, türkiyining bu F - 4 belgilik urushchi ayropilani meshiq qiliwatqanda, sür'iti nahayiti téz bolghachqa qisqa waqit kontrolluqni yoqitip qoyup, süriye déngiz tewesige kérip qélip yene derhal téz qaytip chiqqan. Uning héchqandaq urush qilish yaki razwit qilish wezipisi yoq.

B b s ning bayan qilishiche, amérika dölet ishliri ministiri héllari kilinton türkiye urushchi ayropilanini xelq'ara boshluqta étip chüshürgen süriyining bu qilmishini, chékidin ashqan öktemlik, qobul qilishqa bolmaydighan heriket dep jakarlighan. Xitay bolsa, türkiye özini tutuwélishi, ziddiyetni derije örletmey, diplomatiye arqiliq hel qilishi lazim dep jakarlighan.

Xewerde éytilishiche, weqedin kéyin türkiye kabinti süriyige qandaq mu'amile qilishni muzakire qilip, natogha eza döletlerdin jiddiy meslihet élishni qarar qilghan. Nato nizamnamisining 4 - maddisida, natoning melum bir ezasining bixeterliki tehditke uchrisa, pütün nato ezalirini chaqirip jiddiy meslihet élish hoquqi bar, dep belgilen'gen idi. Nato hazir türkiyining telipige asasen, 6 - ayning 26 - küni bryossélda nato ezaliri yighini échip, türkiyining telipini qandaq qollashni muzakire qilmaqchi. Mushu menidin éytqanda, hazir beshar krizisi yuqiri pellige yetti.

Xitayning “Yer shari tor géziti” süriyining türkiye ayropilanini étip chüshürgenliki heqqide bügün obzor élan qildi. Uningda éytilishiche, “Nato nizamnamisi” ning 5 - maddisida yene, natoning her qandaq bir ezasining uchtumtut hujumgha uchrighanliqi - pütün natoning uchtumtut hujumgha uchrighanliqi dep belgilen'gen. Bu maddigha asasen éytqanda, süriye bilen nato otturisida 15 aydin buyan jiddiylik hazir téximu éghirlashti. Eslidila herbiy küchi ajiz süriye bu qétim özini chaghlimay herbiy jehettin küchlük bolghan türkiyige chéqilip qoydi. Gerche hazir nato chuqum süriye mesilisige arilishish üchün qet'iy niyetke kélidu dégili bolmisimu, emma süriye mesilisining tügüni bolghan besharni texttin chüshürüsh yaki chüshürmeslik mesilisi hazir, peqet chetning herbiy jehettin arilishish yaki arilashmasliqighila baghliq mesile bolup qaldi dégili bolidu.

Bu obzorda éytilishiche yene, sowét ittipaqi yémirilgendin kéyin, süriye amérikining tazilash nishanining biri bolup kelmekte. Süriyide beshar hakimiyiti öz xelqini basturushqa bashlighan 15 aydin buyan, türkiye beshar hakimiyitige qarshi turushning awan'garti bolup qalghan idi. Démokratiyining misirdiki ghelibisi beshar hakimiyitige qattiq zerbe boldi. Gerche xitay süriye mesili'ide gherb ellirige qarshi turushta rusiye bilen bir septe turghan bolsimu, emma buning paydisini peqet rusiyila kördi, xitaygha héchqandaq menpe'et tegmidi, emdi süriye 900 kilométirliq chégrisi bar türkiye bilen düshmenliship qalsa, rusye dawamliq türde süriye terepte turuwermesliki mumkin, emdi xitay derhal özini qachurmisa bolmaydu.

Anadolu uchur agéntliqining bayan qilishiche, bügün türkiye énirgiye ministiri taner yildiz süriyini teminleydighan éliktirni toxtitidighanliqi heqqide hökümetke ségnal berdi. Türkiye her yili süriyini ottura hésab bileb ikki milyon kilowat éliktir quwiti bilen teminleydu, démek, süriye qolliniwatqan éliktir quwitining 10% i türkiyidin kéletti. Bu, türkiyining xelq'ara hawa boshluqida meshiq qiliwatqan urushchi ayropilanini süriye étip chüshürgenlikige qarita öch élish xaraktérlik tedbiri bolushi mumkin. Türkiye hazir b d t bixeterlik kéngishige da'imi eza döletler bilenmu sözlishiwatidu.