Süriyide zembirekke tayinip ötküzülgen réfirandom we gherbning süriyini jazalash charisi

B b s ning bayan qilishiche, süriyide prézidént beshar el esedning herbiy qisimliri erkinlik telep qilghan xelqni zembirek oqigha tutuwatqan ehwal astida, 26‏-féwral küni yéngi asasiy qanun toghrisida réfirandom (omum xelq awaz bérish) ötküzüldi. Kona süriye asasiy qanunidiki xelqning pikir erkinliki, toplinish-namayish qilish erkinliki we qéyin-qistaqqa qarshi turush erkinliki dégen belgilimilerning héchqaysigha hörmet qilmighan esed hökümiti, asasiy qanun boyiche 3‏-ayda köp partiye qatnashqa parlamént saylimi ötküzüsh kérek bolghanliqi üchün, asasiy qanun islahati élip bérish dégen nam bilen yéngi asasiy qanun layihilep chiqqan. Bu yéngi qanunda gerche süriye xelqige éghir zulum peyda qilghan kona asasiy qanundiki “Erebni güllendürüsh sotsiyal partiyisi süriyide döletning we jem'iyetning rehbiri” dégen madda élip tashlan'ghan bolsimu, emma bu yéngi asasiy qanun layihiside, 2014‏-yili wezipe mudditi toshidighan beshar esed üchün dawamliq hakimiyet üstide turush shara'iti yaritish meqsitide, prézidéntning wezipe mudditi 7 yil bolidu, dep belgilen'gen. Mushu boyiche bolghanda, beshar esed 2028‏-yilighiche hakimiyet üstide turalishi mumkin.

Xewerde bayan qilinishiche, süriyide réfirandom (yéngi asasiy qanun'gha omum xelq awaz bérish) ötküzülgen küni, süriyining her qaysi jaylirida, esedning texttin chüshüshini telep qilip namayish qilghan we achliq élan qilghan xelqtin beshar esedning herbiy qisimliri teripidin étip öltürülgen adem sani 80 din ashti. Türkiye bash ministiri dawut oghlu tünügün süriyide ötküzülgen bu réfirandomni, beshar esed süriye xelqini dawamliq basturush üchün teyyarlighan yéngi neyreng dep körsetti.

“Roytrs agéntliqi”ning bayan qilishiche, 27‏-féwral küni, yawropa birliki zembirekke tayinip réfirandom ötküzüwatqan süriye hökümitini jazalash charilirini élan qildi. Bu chariler süriye da'irilirining mülkini tonglitish, sayahet qilishni cheklesh, qoral imbargosi qoyush qatarliqlarni öz ichige alidu. Yawropa birlikining süriyige qollinidighan bu jaza tedbirliride, beshar el esedla emes, uning ukisi-süriye jumhuriyet qoghdighuchisi dep atilidighan herbiy qisimning qomandani mahir esed, süriye herbiy axbarat bashliqi abdulfetta qudsiylarmu mülkini tonglitish, sayahet qilishini cheklesh tizimlikige kirgüzüldi. Iranning inqilabi qoghdighuchi dep atalghan herbiy qisimliri bilen süriyidiki esed hökümitini meblegh bilen teminlewatqan qasim sulayman qatarliqlarning yer-zémin shirkiti, el meshruq namliq meblegh sélish shirkiti qatarliq shirketler, shundaqla süriye hökümitini heriketchan téléfon, t w sistémisi bilen teminlewatqan shirketlerge meblegh séliwatqan shirketlermu, mülki tonglitilidighan shirketler tizimlikke kirgüzüldi.

Amérika hökümitimu süriyining axbarat sistémisigha jaza qollinip, uni palech qilidighan konkrét tedbirlerni otturigha qoydi. Türkiye bolsa süriyining merkizi bankisining we beshar esedning mülkini tonglitidighanliqini, süriyige qoral yötkeydighan her qandaq heriketni chekleydighanliqini jakarlidi. Awstraliyimu süriye rehberliridin 75 kishige sayahet cheklimisi we 13 chong shirketke iqtisadiy jaza qollinidighanliqini jakarlidi.

Fransiye agéntliqining bayan qilishiche, rusiye prézidént namzati putin bügün gherb döletliri süriyining ishlirigha arilashmisun dep agahlandurush chiqarghan. Xitaymu amérika dölet ishliri ministiri héllariy kilintonning, xitay bilen rusiye birliship b d t ning süriye mesilisini hel qilish qararini wito qilghanliqi ereb xelqning arzu-heweslirige qarshi turghanliq, ereb elliride “Ereb bahari”da peyda boluwatqan chong oyghinishqa qarshi turghanliq, dégen tenqidini, bu, amérikining ereb xelqning turmushigha eng qopalliq bilen arilashqanliq dep jakarlidi.