Türkiyining gazi'antep shehiride tarixiy Uyghur izliri

Bu sheher aq déngizdin sherqqe, shimaldin gherbke ötidighan yol tügünige jaylashqan bolup, tarixtiki yipek yolimu bu yerdin ötken. Hazir, 1 milyon 400 ming nopusqa ige bolghan gazi'antep shehiride 7000 yilliq tarixqa ige asare-etiqilerni körgili bolidiken. Bular hitit, med, asuriye , pars, selefkos , rim, wizantiye , islam-ereb we islam türk medeniyitige a'it tarixiy asare-etiqilerdin ibaret.

1071-Yili malazgirt urushidin kéyin türkler bu rayon'gha kirgen bolup, saljuq türk döliti qurulghan. 1270-Yili mongghullar bu rayon'gha bésip kirgendin kéyin antep shehiri xani weyran bolghan. 1471-Yilida memlüklarning qoligha ötken. 1516-Yili osmanli impériyisining qoligha ötken. Osmanli impériyisi mezgilide bu sheherge köp sanda, meschit, kerwansaray we imaretler sélin'ghan bolup, antep bu rayonning tijaret merkizige aylan'ghan. 1-Dunya urushi mezgilide fransuz we  in'glizlar gazi'antepni bésiwalghan. 1920-Yili 11 ay dawam qilghan azadliq urushi netijiside fransuzlar bilen in'glizlar qoghlap chiqirilghan. Türkiyining azadliq urushida qehrimanlarche küresh qilghan antep xelqi azadliq urushida köp shéhit bergen we köp insan yaridar bolup ghazi bolghan, shuning bilen türkiye jumhuriyiti döliti qurulghandin kéyin 1921-yili 2-ayning 16-künidiki parlamént yighinida antep shehirining ismining aldigha “Ghazi” unwanini qoshqan shuningdin tartip “Gazi'antép” dep atilishqa bashlighan.

Ghazi'antep sherqtin gherbke mangidighan yolning üstige jaylashqan bolghachqa Uyghurlar hejige mangghanda bu yerdin ötken. Shunga tarixiy menbelerge qarighanda bu yerde köp sanda Uyghurlarmu yashighan. Bulardin biri memet sayit türkistanli ependi. Memet sayit türkistanli ependi ghazi'antepte tunji qétim zegerlik dukini achqan kishi bolup, zegerlikni türklerge ögetken kishi dep tonulidiken. U, 19-esirning axirlirida 20 yashta qeshqerdin antepke kélip olturaqlashqan bolup, 1920-yilidiki azadliq urushida oq yasighan kishi iken. Memet sayit türkistanli dése bu sheherdiki zegerlerning köpi tonuydighan bolup, uning ish izliri kitablargha yézilghan, resimliri muzéylerge qoyulghan.

Téximu qiziqarliqi shuki tonulghan türkiye tilshunasi ömer asim aqsoy gzi'antep shiwisining Uyghur tiligha yéqin ikenlikini yazghan. Biz bu heqte misallarni tépishqa tirishtuq. Gzi'antep shéwiside türk edebiy tilida yoq, emma Uyghurchida bar köp sanda söz- atalghular bar iken. Mesilen: chömche, qazan, qanjiq, tügidi we bashqilar.