A'oyama: bu térror emes, belki musteqilliq herikitidur

Yaponiyide tonulghan xitay ishliri tetqiqatchisi a'oyama yaponiyining kobé shehiride tughulghan. Waséda uniwérsitétini tamamlap, “Kyodo xewerliri” de zhurnalist bolghan. Hazir “Mitsubishi sogo kénkyojo” tetqiqat merkizining mes'uli we bash tetqiqatchisi. U kinki uniwérsitétining tekliplik proféssori.
Ixtiyariy muxbirimiz haji qutluq qadiri
2013.01.15
toghra-yolgha-qarap-ketiwatqan-yaponiye-305.jpg “Toghra yolgha qarap kétiwatqan yaponiye” namliq kitabning muqawisi. 2013-Yili yanwar.
RFA/Qutluq Haji

A'oyama yéqinda P H P neshriyati teripidin neshr qilin'ghan “Toghra yolgha qarap kétiwatqan yaponiye” namliq 324 bet, besh babtin terkib tapqan mezkur esirining muqawisida: “Ürümchi weqesi, xitay döliti qurulghandin buyan yüz bergen zor weqe” dégen témini alahide eskertken. Kitabning ikkinchi babida bolsa, “Bu térror emes, belki musteqilliq herikitidur” serlewhisi bilen, 2008-yili 4-awghust qeshqerde yüz bergen ikki Uyghur yashning xitay eskerlirige qarshi élip barghan kürishining térrorluq herikiti emes, belkim musteqilliq kürishi ikenliki toghrisida toxtalghan.

Aptor kitabida mundaq bayan qilghan:
2008-Yili 4-awghust küni, Uyghurlarning yéqinqi zaman tarixida tunji qétim sherqiy türkistan islam jumhuriyitini qurghan qeshqerde, sherqiy türkistan musteqilchiliridin 33 yashliq abduraxman azad, 28 yashliq qurbanjan hémittin ibaret ikki neper Uyghur qehrimani etigenlik chéniqishqa chiqqan xitay chégra mudapi'e qisimlirining eskerlirige hujum qilip, 17 eskerni öltürüp,yene 16 eskerni éghir yarilandurghanliqi heqqidiki xewer, dunyaning her qaysi jayliridiki metbu'atlarda her xil shekilde orun aldi. Xitay metbu'atliri bu Uyghur qehrimanlirining herikitini térrorluq heriket dep teshwiq qilishqa bashlidi. Sherqiy türkistan musteqilchilirining baturane hujumidin dunya yene bir qétim sherqiy türkistan Uyghurlirining öz musteqilliqini qolgha keltürüshte, tolup-tashqan jasaritining barliqini hés qildi. Jümlidin yaponiye xelqi ikki Uyghur yashning qehrimanliqidin tesirlinish bilen birge, xitay hökümitining bu weqeni bahane qilip turup Uyghurlarni basturushni téximu éghirlashturushidin endishe qildi. Xitay metbu'atliri bu Uyghur qehrimanlirining herikitini térrorluq heriket dep teshwiq qilishqa bashlidi. Ikki yash ottuz nechche xitay armiyisi bilen élishsa bu shu milletning musteqilliq herikiti bolmay, qandaqmu térrorluq herikitige mensup bolsun?

A'oyama esiride Uyghurlarning élip bériwatqan barliq heriketlirining xitay hökümiti teripidin térrorluq heriket dep qarilip, dunyagha Uyghurlarni térrorchi qilip körsitish arqiliq, xitay hökümiti özlirini térrorning qurbani qilip körsetmekchi bolghan bolsimu, emma xitayning bu hiyle-neyrenglirining dunya jama'etchiliki aldida alliqachan ashkarilan'ghanliqini, afghanistanda tutulup, gu'entanamogha qamalghan Uyghurlarning héchqandaq térrorluq teshkilatlargha chétishliq bolmighan gunahsiz Uyghurlar ikenlikining özila Uyghurlarning élip bériwatqan barliq heriketlirining musteqilliq kürishi ikenlikini qeyt qilghan. Bu heqte dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining re'isi dolqun eysa a'oyamaning köz qarashlirigha özining tamamen qoshulidighanliqini bildürüp ötti.

Aptor esiride xitay puqraliri bilen Uyghurlarning qanun aldida perqliq höküm qilinidighanliqi üstide toxtilip, töwendikidek bayan qilghan:
Xitay puqraliri pichaq bilen xitay armiyisige,xitay saqchilirigha we puqralirigha hujum qilsa bu térrorluq heriketke kirmeydu. Emma, Uyghurlarning barliq musteqilliq heriketliri térrorluq heriket hésablinidu. Diniy ’étiqad, medeniyet jehettin perqliq bolghan ikki milletning otturisidiki qarshiliq herikiti hergiz térrorluq heriketke kirmeydu. Bu yerdiki mesile mustemlike qilin'ghuchi bilen mustemlike qilghuchi otturisidiki küresh, mustemlike qilin'ghuchi elwette mustemlikidin qutulush üchün, küresh qilidu. Jümlidin Uyghurlar öz wetini sherqiy türkistanni tartturup qoyghanliqi üchün, ana wetini sherqiy türkistanni munqerzliktin qutuldurush üchün, elwette bu milletning pidakar yashliri kökrek kirip otturigha chiqidu.

Xitay ishliri tetqiqatchisi a'oyama, xitayning térror qalpiqini 11-séntebir weqesidin paydilinip özige qalqan qilip, Uyghurlarni basturuwatqanliqini tenqid qilish bilen birge, Uyghurlarning barliq qarshiliq heriketlirining adalet yolida élip bériwatqan heqqaniy küreshliri ikenlikini bildüridu. Uyghurlarning térrorchiliqning qurbani boluwatqanliqi heqqide Uyghur siyasiy közetküchilerdin doktor tumuhemmmet qisqiche toxtilip ötti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.