“Tewpiq fondi jem'iyiti” ning 18 ezasi tutqun qilin'ghan

Melum bolushiche, da'iriler “5-Iyul weqesi” yüz bérip, aridin bir nechche ay ötkende ürümchide melum derijide ijtima'iy asas tikligen “Tewpiq fondi jem'iyiti” ning qurghuchisi memetjan abduqadirni öz ichige alghan 18 ademni qolgha alghan. Igilishimizche, shu qétim qolgha élin'ghanlarning “5-Iyul weqesi” bilen héchqandaq chétishliqi bolmisimu, ularning bezilirige éghir qamaq jazaliri bérilgen.

Mezkur weqedin xewerdar kishilerning bildürüshiche, hökümet da'iriliri “Tewpiq fondi jem'iyiti” ning ghayisi we emeliy pa'aliyetliridin xewpsirep qalghan bolushi mumkin iken.

2009-Yilidiki 5-iyul weqesidin kéyin köpligen Uyghur ziyaliylirimu qolgha élin'ghan. Bulardin bir qismining tutulup jazalan'ghanliqi jem'iyetke ashkarilan'ghan bolsa, bir qismining uchuri hetta öz ata-anisidinmu sir tutulghan.

Shinjang tébbiy uniwérsitéti 1-tarmaq doxturxanisi jiger qapliq qurut we öt késellikliri bölümining doxturi, “Tewpiq fondi jem'iyiti” ning qurghuchisi memetjan abduqadir, tébbiy uniwérsitéti aspiranti tursunjan ablimit we tébbiy uniwérsitéti toluq kurs oqughuchisi xalide qatarliqlar 2009-yili 5-iyuldin kéyin jazagha tartilghan Uyghur ziyaliylirining bir qismi.

Melum bolushiche, memetjan abduqadir 2009-yili “5-Iyul weqesi” partlighan mezgilde xizmet üstide, tursunjan ablimit soda ishliri bilen xitayning shénjén shehiride, xalida mektepte oqushta iken.

Biz bu heqte téximu köp melumat élish üchün shinjang tébbiy uniwérsitéti 1-tarmaq doxturxanisidiki munasiwetlik kishilerge téléfon qilduq. Téléfonimizni qobul qilghan xadimlar derweqe memetjanning jiger qapliq qurut we öt késellikliri bölümining doxturi ikenlikini hemde uning türmige tashlan'ghanliqini delillidi.

Undaqta memetjan we tursunjanlar kimler? bularning tutulup kétishige zadi néme seweb bolghan?

Memetjan abduqadir we tursunjan ablimitlar bilen yéqindin tonushluqi bar kishilerning bildürüshiche, ularning tutulup kétilishide asasliqi ular qurghan “Tewpiq fondi jem'iyiti”, jem'iyet qarmiqidiki “Merwayit soda shirkiti” we fondi jem'iyiti namida élip bérilghan pa'aliyetler seweb bolghan iken.

Bu heqte öz hayati-bixeterliki seweblik nam-sheripini ashkarilimighan bir Uyghur ziyaliysi bu heqte bilidighanlirini bayan qildi. Melum bolushiche, 2009-yili 10-aylarda “Tewpiq fondi jem'iyiti” ning memetjan abduqadir, tursunjan qatarliq 18 ezasi bir ge tutulghan. Ulardin tursunjan qatarliqlar gunahsizliqi ispatlinip birnechche yildin kéyin qoyuwétilgen bolsimu, emma memetjan abduqadir qoyup bérilmigen. Halbuki, tursunjan we bashqilarmu aridin uzun ötmey yene tutup kétilgen we 2011-yili 12-ayda sotqa tartilghan.

Biz igiligen melumatqa qarighanda memetjan we tursunjanlarning ata-anisi ularning sotqa tartilidighanliqinimu bashqilardin uqup, sot meydanigha kelgen bolsimu, sotxanigha kirgüzülmigen. Kéyin nurghun talash-tartishlardin kéyin ularning bir qismi sotqa qatnashturulghan. Sot intayin qisqa échilghan. Sotta ulargha “Teshkilat qurup döletni aghdurushqa urunush jinayiti” artilghan, memetjan we tursunjanlar özlirige artilghan jinayetlerning héchqaysisini boynigha almighan.

Sotta ulargha höküm élan qilinmighan bolsimu, emma ularning hökümnamisi kéyin a'ilisige ewetip bérilgen. Melum bolushiche, shu qétim tutulup sotqa tartilghan 18 ademning 8 nepiri qoyup bérilgen bolsa qalghan 10 nepirige qamaq jazasi bérilgen.

Bularning ichide memetjan abduqadirgha 15 yilliq, tursunjan ablimitqa 9 yilliq xalide qatarliq oqughuchilargha 9 yilliqtin 7 yilliqqiche qama jazasi bérilgen.

Undaqta “Tewpiq fondi jem'iyiti” qandaq jem'iyet we qandaq pa'aliyetlerde bolghan? bu heqtiki so'allargha qiziqsingiz kéler qétimqi anglitishimizgha diqqet bergeysiz.