Lxasada tibetlerning namayishi basturulghandin kéyinki yéngi mulahiziler

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Bu süret Youtube sin - alghu filimliridin élin'ghan. Source: Youtube

Lasa shehiride xitay hökümitining tibetlerge qaratqan siyasitige qarshi ötküzülgen namayish basturulghandin kéyin, tibetlerning xitay hökümitige qarshi namayishliri pütün dunyagha kéngiyipla qalmay, belki ularning herikiti téximu köp qollashqa ige boldi. Bundaq ehwal astida, xitay hökümitining tibet namayishida yüz bergen ri'al ehwalni yoshurush üchün qolliniwatqan tedbirimu barghanséri jiddiyleshti.

Xitayda chet'el muxbirlirining pa'aliyiti cheklenmekte

Radi'omiz muxbirlirining igilishiche, xitay hökümiti özi chiqarghan 'xongkong, makaw muxbirlirining olimpik jeryanidiki ziyaret pa'aliyiti heqqide belgilime' ge xilapliq qilip, tünügün xongkongdiki 10 nechche gézit, radi'o, téléwiziye shirketlirining muxbirlirini lxasadin qoghlidi. Intérnét tor betliridimu, tibetlerning namayishi heqqidiki sin uchurlirini cheklidi.

En'giliye muxbirining bayan qilishiche, xitay hökümiti sichu'endin, lenjudin tibetke baridighan yollarni qamal qilghan, muxbirlarni mutleq kirgüzmigen.

Sichu'en aba tibet aptonom nahiyisidiki bir méhmanxanidin bayan qilinishiche, hazir bu jaygha chet'el sayahetchiliri kirgüzülmeydu, mushu birnechche kün ichide kelgenlergimu saqchilar derhal kétish heqqide buyruq chüshürgen.

Bu, étip öltürülgen tibetlik yash bolup, oq uning köksige we ong éngikining astigha tekken. Süretni, tibet diniy ishlar fondi teminligen.

Chingxeydiki bir méhmanxanidin bayan qilinishiche, bu jayghimu chet'ellik méhmanlarning kélishige ruxset qilinmaydu. Gensudiki sayahet yolbashchisining éytishiche, bu jaygha kelgen chet'ellik méhmanlar qaytip ketkende, ularning tartqan foto süretliri musadire qilinidu.

Bügün 'közitish jurnili'da bi wénja ependining tibet namayishidin kéyinki weziyet astida élip bérilidighan olimpik musabiqisi heqqidiki bir mulahizisi élan qilindi. Aptorning qarishiche, béyjingda ötküzilidighan olimpik musabiqisi hazir xeterlik basquchqa kélip qalghan.

Kommunist metbu'atliri xelqning méngisini yuymaqchi

‏-‏ Xitay hökümitining lxasada herbiy halet peyda qilip, erkinlik üchün namayish qilghan tibetlerni qoghlap tutushqa bashlighanliqi, ‏-‏ dep bayanini bashlaydu aptor, ‏- kommunist metbu'atlirining xelqning méngisini yuymaqchi boluwatqanliqi, lxasada yüz bergen weqening neq meydan körünüshlirini ashkarilishi mumkin bolghan her qandaq bolghan uchur wastilirini chekleshke bashlighanliqi, hazir tibetke emes, hetta sichu'en, gensu, chingxeylergimu ziyaret üchün baridighan muxbirlargha wiza bérishni cheklewatqanliqi qatarliq ehwallar gherb döletlirige özgiche tesir berdi.

Chet'el muxbirlirimu xitay hökümitige taqabil turuwatidu

Abéy nahiyiside, ikki ottura mektep oqughuchisi we bir bashlan'ghuch mektep oqughuchisi öltürülgen. Süretni, tibet diniy ishlar fondi teminligen.

Mezkur maqalide bayan qilinishiche, amérikida chiqidighan 'mikkiletchi géziti' McClatchy Newspaper ning muxbiri tim jonson ependi gensugha barghanda, uning tibetlerge a'it uchur wastilirini ziyaret qilishi cheklen'genliki üchün, u 's i m' kartini köp qétim yenggüshlepla qalmay, belki yanfoninimu bir nechche qétim yenggüshlesh arqiliq xitay hökümitige taqabil turghan.

Kanada s b s kbk radi'o shirkitining béyjingda turushluq bir muxbiri chingxeyning paytexti shining shehiridiki bir tibet ibadetxanisni ziyaret qilsa, uni xitay saqchiliri qolgha alghan.

Dunya tibetlerning namayishi arqiliq xitay hökümitini chüshiniwatidu

‏-‏Xitay hökümiti 1989 ‏- yilidiki tyen'enmén weqesini basturghandin kéyin, pütün dunyada naraziliq peyda bolghan idi,‏-‏ dep bayan qilinidu mezkur mulahizide, ‏-‏ xitay hökümiti dunyada peyda bolghan bundaq naraziliqqa taqabil turush üchün 'topilangni basturush' dégen sözni qollinishqa we neq meydanda yüz bergen weqeni yoshurushqa bashlighan idi.

Bu qétimqi tibet weqesinimu shu tedbir bilen bir terep qilmaqchi boluwatidu. Emma hazir dunya tibetlerning her xil qarshiliq heriketliri arqiliq, xitayning tibette 'milliy medeniyetni yoqitish' meqsiti barliqini bilip qaldi. Tibetlerning basturulushqa qarshi turush üchün, béyjingda ötküzilidighan olimpik musabiqisini bayqut qilish teshebbusinimu chüshinishke bashlidi.

Qanliq ziyapet

Kanadada yashaydighan meshhur siyasiy mulahizichi shéng shö xanim 3 ‏- ayning 15 ‏- küni, 'yéngi esr jurnili' üchün béyjing olimpik musabiqisi heqqide yazghan obzorida, hazir xitay hökümitining olimpik heqqidiki siyasiy muddi'asini téxiche chüshinip yetmeywatqan her xil shirketlerni 'béyjing hökümiti sudan hökümitige yardem bérish arqiliq darfurda milliy qirghinchiliq peyda qilghandin kéyin, emdi özi biwaste tibetke qol saldi, xitay hökümiti bu arqiliq, xitayda kishilik hoquq we erkinlik telep qilishqa, özining ademlik hoquqini qoghdashqa, démokratiye tüzümi tikleshke jür'et qilghan her qandaq kishini görüge éliwélish, qolgha élish, basturushqa teyyar ikenlikini ipadilidi, yéqin kelgüside béyjingda échilidighan olimpik musabiqisi bir meydan qanliq ziyapet bolushi mumkin' dep agahlandurdi. (Weli)