Xitay, tibettiki naraziliq herikitini basturushqa téximu zor kölemde herbiy küchlirini ishqa salmaqta

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Bu süret Youtube sin - alghu filimliridin élin'ghan. Source: Youtube

Tibette xitay hökümitige qarshi élip bériliwatqan naraziliq heriketlirini basturush üchün, béyjing hökümiti zor kölemde herbiy küchlirini ishqa sélish pilanlirini yolgha qoymaqta. Töwende muxbirimiz eqide silerge bu heqte tepsiliy melumat béridu. Tibetlerning xitay hökümitige qarshi naraziliq heriketliri, namayish we qozghilingi izchil dawamlashmaqta. Xewerlerge qarighanda, sichüen ölkisi genzi rayonidiki tibetler bilen xitay eskerliri otturisida qanliq toqunush yüz bergendin sirt, tibetlerning bir bashlan'ghuch mektipide tibet bayriqi ésilghan bolup, bu hadisiler xitay da'irilirining herbiy we qoralliq küchlerni tibetler rayonigha köplep yötkishige yol achqan.

Tibetler bilen yerlik saqchi we qoralliq eskerler toqunushida az dégende 4 adem qaza qilghan

Hindistanning daramsaladiki tibet sergerdan hökümitining ashkarilishiche, seyshenbe küni sichüen ölkisi, genzi tibet aptonom oblastidiki tibetler bilen yerlik saqchi we qoralliq eskerler öz ‏- ara toqunushup, az dégende 4 adem qaza qilghan, nurghun adem yarilan'ghan idi.

Sergerdan tibet hökümitining bayanatchisi dawazirén 18 ‏- mart küni chüshtin kéyin genzi oblastida ikki meshhur budxana muritining, qoralliq esker qorghinining ichidin étilip chiqip, kochida namayish élip bérip shu'ar towlighanliqini, budxana sirtidiki tibetler bu ikki rahibning herikitini qollap, namayish qoshunini kéngeytkenlikini bildürdi.

Bu süret Youtube sin - alghu filimliridin élin'ghan. Source: Youtube

Dawzirénning éytishiche, bu oblastqa ikki chong budxana jaylashqan bolup, xitay eskerliri mezkür budxanilarni qattiq qamal qilip, budxana ichidikilerning sirtqa chiqishini qattiq cheklesh bilen birge, oxshashla sirttin budxanigha adem kirishni chekligen.

Ikki rahib, budxana ishikige qaritilip aptomat tiklen'genlikige qarimay sirtqa chiqishqa urun'ghanda eskerler teripidin oqqa tutulghan ulargha hésdashliq bildürüsh üchün namayish sépige qétilghanlarmu oqqa tutulghan we netijide bigunah 7 tibetlik hayatidin ayrilghan. Dawzirén qaza qilghan 7 ademning 4 ining salahiyitining éniqlan'ghanliqini, birining ismi oga, yene birining ismi changba, yene biri budxana rahibi bolup, 4 ‏- si " kichik singilchaq" dep isim qoyulghan bir tibetlik qiz ikenlikini ashkarilidi.

Tibetler xitay dölet bayriqining ornigha tibet bayriqini asti

Amérika awazi radi'osi charshenbe küni, weqe heqqide sürüshtürüsh élip bérish üchün, genzi oblasti milliy ishlar komitétigha téléfun urghan, mezkür komitétning mudiri lo yuxu'a muxbirgha ": men bundaq weqe yüz bergenlikini bilmeydikenmen, men buni anglimidim" dégen.

Xitay hökümet da'iriliri, tibet rayonida yüz bergen topilangda, eskerlerning oq chiqarmighanliqini bildürdi, emma xongkongda chiqidighan alma géziti charshenbe küni, nurghunlighan resimlerni gézitke bésip, bir qisim tibetlerning étip öltürülgenlikini ashkarilidi.

Abéy nahiyiside, ikki ottura mektep oqughuchisi we bir bashlan'ghuch mektep oqughuchisi öltürülgen. Süretni, tibet diniy ishlar fondi teminligen.

Buningdin sirt, kanadaning bir téléwiziye istansisi, gensu nahiyisidiki bir kentte tibetlerning namayish ötküzüp, hökümet binasigha basturup kirgenlikini, 100din artuq saqchining yash aqquzush bombisi étip, namayishchilarni tarqitiwetkenlikini körsetti. Téléwiziye körünüshliride, atqa min'gen tibetlerning bir kichik mektepke yighilip, xitay dölet bayriqini élip tashlap, uning ornigha tibetning müsteqilliqini ipadileydighan tibet bayriqini asqan körünüshi we muxbirgha özlirining yarilirini körsitip, özlirining xitay saqchiliri teripidin urup zexmilendürgenlikini bildürüwatqan körünüshliri namayen qilin'ghan idi.

Sichüen ölkisige tewe chéngdu, xitaydiki tibetler eng köp olturaqlashqan rayonlarning biri hésablinidu. Xongkong metbu'atlirida nöwette chéngdu herbiy tarmaqlirining birinchi derijilik urush teyyarliq basquchida turuwatqanliqi shuningdek eskerlerning tibetke baridighan barliq yollarni qamal qilip, sirttin her qandaq ademning tibetke kirishini chekligenlikini ilgiri sürmekte.

"Özige bomba tangghan 'bomba qizlar' chingdugha yétip keptu "

Chéngdudiki bir sheher ahalisining bildürüshiche, hazir chéngdu intayin jiddiy bir weziyette, qoralliq saqchilar kochimu ‏- kocha charlash élip baridiken, hökümet binasi aldidiki amanliq qoghdash xadimlirining sanining köplikidin ularni sanapmu tügetkili bolmaydiken. Chéngduda yene, "özige bomba tangghan bomba qizlar chingdugha yétip keptu " dégen'ge oxshash her xil söz ‏- chöcheklermu tarqalghan.

Bu arida sichüen metbu'atliri seyshenbe küni, bir tibetlikning yoluchilar abtobosini tosap, shopur we bir yoluchini yarilandurghanliqi toghrisidiki xewerni élan qildi. Her terepte yüz bériwatqan tibet topilingi we naraziliqi toghrisidiki weqelerge nisbeten öz bahasini bildürgen dawazirén ":tibetlerning topilangliri mejburlashtin meydan'gha keldi, eger tibet xelqige öz derdini anglitish üchün ténch bir purset bérilgen bolsa, ular hergiz zorawanliq usullirini talliwalmighan bolatti. Mesilen, rahiblar namayish élip barghanda, eskerler ularni qorshiwélip, qattiq urdi, bu yerde peqet özini qoghdighanda, qorshawni bösüp chiqip ketkende özining awazini anglitalaytti. Xitaylar we eskerler aldi bilen zorawanliq wastilirini ishlitip, tibetlerni basturdi, tibetler qarshiliq bildürüshke mejbur qaldi" dédi.

Chéngduda qurulghan kishilik hoquq uchur merkizining sahibi xu'ang chining qarishiche, tibetlerni öz ichige alghan xitaydiki barliq milletlerning ténchliq yol bilen shuningdek qanuniy usul bilen kishilik hoquqini qolgha keltürüsh heqqi bar iken. U bu heqte toxtilip": biz gunahsiz xenzular hemde tibetlerge qaritilghan basturush heriketliri, bolupmu chégra ichi we sirtidiki zorawanliqni qollap quwetleydighan pütün teshwiqat, emeliyetni burmilap körsitidighan saxta teshwiqatlargha qarshi chiqimiz " dédi. (Eqide)