Chingxeydiki namayishtin kéyin tibet yazghuchisi wo'ésér qattiq nazaret astida yashimaqta

Xitay da'iriliri yéqindin buyan xitaydiki kishilik hoquq aktiplirigha bolghan nazaretni yenimu kücheytken.
Muxbirimiz mihriban
2010.12.03
Woeser-305 Tibet yazghuchisi wo'ésér
RFA/Mihriban

Tibet ayal yazghuchisi wo'ésér faysbok torida 2010- yil 19-öktebir chingxeyde yüz bergen tibet oqughuchilirining namayishidin kéyin, saqchi da'irilirining köp qétim téléfon arqiliq uni agahlandurghanliqini, özining intérnét, téléfon, élxet alaqilirining hökümet da'iriliri teripidin tekshürülüpla qalmastin, uning élxet adrési arqiliq bashqilargha wirusluq xet ewetilgenlikini ashkarilidi.

Tibet ayal yazghuchisi wo'ésér tibetler arisidila tonulghan yazghuchi bolup qalmastin, belki xitay hem xelq'aradimu nami köp teriplinidighan yazghuchi hem kishilik hoquq aktipliridin hésablinidu. Uning yazmilirida tibetliklerning nöwettiki ehwaligha munasiwetlik sezgür mesililer ipadilen'gini üchün, wo'ésér yene xitay hökümiti teripidin tehtid astigha éliniwatqan yazghuchilarning biri.

Wo'ésér yéqinda faysboktiki tor békitide, yéqindin buyan özige qaritilghan nazaret hem tekshürüshning yenimu kücheytilgenlikini bayan qildi. U eyni chaghdiki ehwalni bayan qilip mundaq yazidu.

 ” 10- ayning béshida men tughqanlirimni yoqlash üchün lxasagha bardim. Deslepki künlerde sheher weziyitining 2008-yili mart éyigha qarighanda xéli azade ikenlikini hés qilghan idim. Emma, 10-ayning 19-künidin kéyin men turghan kentning kocha éghizigha saqchilar toshup ketti. Ular 2008- yilidiki mart weqesi mezgilidikidinmu köp idi. Saqchi aptomobilliri jiddiy signal bérip kochilarda aylinip yüretti. Sheher asminida bolsa her küni quyash kötürülüshi bilenla bir nechche tik uchar taki men lxasadin ayrilghan'gha qeder sheher asminida tolimu pes uchup, charlash élip baratti. Biz hemmimizge shu nerse éniqki, bu bir xil heywe we qorqutush idi. Bu qandaqtur az sandiki kishilergila qaritilghan bolmastin, belki ularning ta'ipisidin bolmighan bizge, pütün milletke qaritilghandek qilatti “

Wo'ésér sözini dawamlashturup özi uchrighan ehwallarni mundaq bayan qilidu.” 19-öktebir küni chingxeydiki tibet oqughuchiliri, ölkilik hökümetning tibet ma'aripini islah qilish qararigha naraziliq bildürüp namayish qildi. Oqughuchilar emeliyette tibet ma'aripini xitaylashturushqa qarshi namayish qilghan idi. Bu qétimqi namayish 2008-yili mart éyida lxasada yüz bergen tibetlerning naraziliq namayishidin kéyinki yene bir qétimliq zor kölemlik namayish boldi. Emma, bu qétimqi namayishning perqi shu boldiki namayish qilghuchilar pütünley mektep formisi kiygen on nechche yashliq balilar boldi. Shunga hökümet da'iriliri bir hepte dawamlashqan bu namayishni 2008- yili yüz bergen tibetler namayishini bir terep qilghandek qattiq qolluq bilen bir terep qilish usulini qollinishqa amalsiz qalghan bolsa kérek. Emma, del mushu künlerde men ana yurtum tibette hem chingxey ölkiside ziyarette idim. Shunga namayish yüz bergendin kéyin saqchi da'irilirining nazariti hem türlük agahlandurushlirigha uchridim.”

Wo'ésér eyni künlerde özining éri wang lishung ependi bilen lxasa kochilirida yürgen mezgilide saqchi aptomobilliri, qoralliq saqchilar, alahide saqchilar, puqrache kiyin'gen dölet bixeterlik xadimliri bolup 1000din artuq kishining kochida charlap yürgenlikini körgen ehwalni bayan qilip, wang lishung ependining özige dégen sözini neqil qilip mundaq yazidu.

“Wang lishi'ung manga, gherb döletliridin kelgen sayahetchiler bu menzirini körse, tibetni tebi'iy haldila xitayning mustemlikisi dep chüshinidu. Özini qaltis küchlük dep chaghlighan kompartiye hökümiti üchün özini niqablashning hajiti qalmighandek qilidu” dédi.

Wo'ésérning bayan qilishiche, 19-öktebir küni lxasada chingxey oqughuchilirining namayish qiliwatqanliqi heqqidiki xewerni anglighan chéghida, uning tor békiti tuyuqsiz palech halgha chüshüp qalghan. Shu küni u erkin asiya radi'osi hem amérika awazining ziyaritini qobul qilip, özining tibet oqughuchilirining namayishi heqqidiki qarashlirini bildürgen. Ene shundin kéyinla lxasa saqchi da'irilirining wo'ésérgha bolghan nazariti téximu kücheytilip, uning lxasadiki pa'aliyetlirige cheklime qoyulghan.

Wo'ésér lxasadiki saqchi idarisining özige téléfon qilip, tehdit salghanliqini mundaq bayan qilidu.

“31-Öktebir küni etigen sa'et 11din 11 minut ötken mezgilde 1398990059 nomurluq qol téléfondin bireylen méning qol téléfonumgha téléfon qildi, u özining lxasa sheherlik saqchi idarisidin ikenlikini éytqandin kéyin, méni derhal saqchi idarisige kélishke buyrudi. Men sewebini sürüshtürsem, u mendin bezi ehwallarni igilimekchi ikenlikini éytti. Men uninggha saqchixanigha bérishning zörüriyiti yoqluqini éyttim. U shu chaghda méni agahlandurup, saqchi idarisige kélishing elwette zörür. Sen özüngning néme ishlarni qilghanliqingni yaxshi bilisen dédi. Men uninggha özümning qanun'gha xilap héchqandaq ish qilmighanliqimni. Emma, ishi bolsa uning özining munasiwetlik resmiyetlerni élip kélishini éyttim. Shu chaghda u elwette biz barliq resmiyetlerni élip yéninggha kélimiz. Dédi”
Igilishimizche, wo'ésér béyjinggha qaytip kelgendin kéyinmu da'iriler uninggha qaritilghan nazaretni héchqachan boshashturmighan. Uning yazmiliri élan qilinidighan tor békiti dawamliq taqaqliq halette turghandin bashqa, uning téléfoni hem élxet alaqiliri tekshürülgen. Hetta uning nami arqiliq uning dostliri hem uni qollighuchilargha wirusluq xetler ewetilip, ularning blog hem éléktronluq xet sanduqliri palech halgha chüshürüp qoyulghan.

Wo'ésér bu heqte faysbokta 26- noyabir küni köpchilikni agahlandurup, wo'ésér namida kelgen yollanmilarni achmasliqni eskertken shundaqla özi sewebidin dostlirining awarichiliqqa uchrighanliqidin epsuslinidighanliqini hem dostliridin kechürüm soraydighanliqini bildürgen.

 Xitay weziyitini közetküchilerning qarishiche, hazir xitayda puqralarning kishilik heq- hoquqliri eng éghir depsendichilikke uchrawatqan mezgil déyishke bolidiken. Nöwette xitaydiki kishilik hoquq weziyiti heqqide pikir bayan qilghuchi ziyaliylar, yazghuchi-senetkarlar, hökümet da'iriliri teripidin dawamliq tekshürüsh obyékti qilinip, ularning sirt bilen bolghan barliq alaqiliri teqib astigha élinmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.