Xitay da'iriliri lyudawan késeklik, kepilik öyler mehellilirini mushu yil axirighiche pütünley tarqaqlashturup bolmaqchi

Ürümchi lyudawan kömür kéni bu yil 60 yashqa toldi. Toluq bolmighan matériyallargha qarighanda mezkur kan 1951-yili 7-ayda, xitay hökümitining eyni waqitta Uyghur diyarini idare qilishqa qoyghan herbiy emeldari wang jinning buyruqi bilen,sherqiy türkistan milliy armiyisidin qayturulghan eskerlerni öz ichige alghan 5000 kishilik kan achquchilarning japaliq emgiki bilen adem izi bolmighan chöl jeziride apiride bolghan.

Lyudawan kömür kéni ishtin taqalghan'gha qeder, kishilerni 38 milyon tonna kömür bilen teminligen. Yaratqan iqtisadi qimmiti ikki milyard 600milyon yüen. Bu kan Uyghurlar wetinidiki eng deslep échilghan chong tiptiki asasiy énérgiye menbesi bolush süpiti bilen yérim esirdin köprek waqit xelqni issinish matériyali, bu tupraqni iqtisadiy we qurulush asasi bilen teminlep kelgen.

Xitay kan ishliri idarisi yéqinda ürümchi lyudawan kömür kanining weyran bolghanliqtin taqilidighanliqini élan qilghan bolsa, ürümchi hökümet da'iriliri mezkur kan rayonining qiyapitini pütünley özgertip bir kökertilgen uniwérsal rayon'gha aylanduridighanliqini xewer qildi.

Buning aldida lyudawan kömür kéni heqqide ürümchi hökümet da'iriliri élan qilghan höjjetlerdin ashkarilinishiche, 2009-yili 10-ayda lyudawan shimigo rayonidiki chéqilidighan kepilik öyler rayoni ichige kirgen. Yene ürümchi sheherlik hökümet da'irilirining 5-iyuldin kéyinki muqimliqni tüzesh herikitidiki“ Bölgünchiler yoshurun'ghan muqimsiz jaylar” dep qaralghan hemde chéqip tüzesh békitilgen 21 kepilik késeklik öyler rayonlirining biri süpitide nishan'gha élin'ghan. Xitay merkizi téléwiziyisining bu heqte 2010-yili 2-ayda tarqatqan mexsus xewiride lyudawan kepilik öyler rayonini öz ichige alghan ürümchi we uning etrapidiki yaqa yurtluq Uyghurlar zich olturaqlashqan mehelliler xitay hökümiti teripidin üch xil küchlerning yoshurunup bölgünchilik herikiti élip bérishigha qulay orunlar dep körsitilgen. Da'iriler bu mehellilerni chéqip tüzep ahalilirini tarqaqlashturup köchürüshini, üch yil ichide tamamlashni, besh yilda yéngi qiyapetke kirgüzüshni pilanigha kirgüzgen. Ürümchi hökümet da'iriliri ürümchide jem'iy 50 orunni chéqip tüzeshni mushu yilning axirighiche tamamlap bolushni pilan qilghan bolup, buning bilen 60 mingdek ahale tarqaqlashturulidiken.Tik quduqtiki hazirghiche chéqilmay qalghan kepilik mehellilerdiki 616 a'ilimu buning ichide iken.

Tik quduqtiki ene shu chéqiliwatqan mehellilerning biride tughulup chong bolghan, hazir amérikida yashawatqan gheyret sidiq ependi lyudawandiki kechmishlirini yad étip, hökümetning mushu xil Uyghur mehellilerni tarqaqlashturush dawamida hetta öz atisining qebrisi bar zeretkahliqningmu mejburiy köchürülgenlikini bildürdi we xitay hökümitining tik quduqni özgertish meqsiti peqet Uyghurlarni tarqaqlashturush dédi.

Ürümchidiki chéqilmay qalghan kepilik mehellilerni chéqishqa ürümchi saybagh rayonluq hökümet mes'ul bolup, 17-aprél küni da'irilerning peqet lyudawan kömür kan rayonidiki tarqaqlashturulidighan kepilik mehellilerdiki turuwatqanlarning ichide emgek iqtidaridin qalghan méyiplar a'ilisige mexsus 10ming yüendin yardem meblighi ajritidighanliqini xewer qilghan idi. Gheyret ependi bolsa lyudawan kömür kanining xeterlik, saghlam bolmighan, qalaq emgek muhiti kan ishchilirining hayatigha tehdit sélip, ularning uzun ishlesh jeryanida her xil késellerge giriptar bolidighanliqini bildürdi.

Ürümchi shehirining kepilik mehellilerni chéqip tüzesh qurulush toridiki melumatlardin ashkarilinishiche, 2011 yili bir yil ichide lyudawan kömür kanidiki kepilik mehellilerdin köchürülgen ahale 6259 neper iken.