Kanadaning sabiq we hazirqi bash ministirliri xitay mesiliside toqunushmaqta

Kanada bash ministiri stéphén harpér, yaponiediki 8 dölet yighinida bush we xular bilen birge.

 Libéral partiyisidin bolghan bash sabiq ministiri jé'an chréti'én stéphén harpérning xitay siyasiti we uning béyjing olimpik musabiqisige qatnashmasliq qararining, kanadani éghir bedel töleshke mejbur qilidighanliqini bildürgendin kéyin, konsérwatip hökümiti ichki kabintining ministiri jason kénnéy sabiq bash ministir jé'an chréti'énning kanadaning dölet menpe'etini emes, belki özining shexsi menpe'etini birinchi orun'gha qoyghanliqini, yeni u wekillik qilghan shirketlerning xitay bilen qoyuq sirliq soda munasiwetliri bolupmu, xitayning dölet igilikidiki karxaniliri bilen soda alaqisi barliqini otturigha qoydi.

Jé'an chréti'én: harpérning xatasining bedilini kanada töleydu

Libéral partiyidin bolghan sabiq bash ministir jé'an chréti'én, bu heptining béshida, stéphén harpér hökümitining xitay siyasitini qattiq tenqid qilip, stéphén harpérning béyjing olimpik musabiqisige qatnashmasliq qararining intayin xata ikenlikini we uning hedisila xitayning kishilik hoquq xatirisini ashkara tenqid qilish yolini tutushining we tibetning dahisi dalay lamagha kanadaning pexri puqraliq sheripini bérishining, kanada ‏ - xitay munasiwetlirige éghir ziyan salghanliqini, nechche on yilda xitay bilen tiklen'gen yaxshi munasiwet körükining stéphén harpér hakimiyet béshigha kélishi bilen buzup tashlan'ghanliqini, dunya rehberlirining xitaydiki démokratiyining ze'iplikini olimpikning échilish we yépilish murasimigha qatnishish ‏ - qatnashmasliqning sherti qilmasliqi kéreklikini, xitay da'irilirining yéqinqi yillardin buyan, kishilik hoquqni yaxshilash tereplerde, "ghayet zor" ilgirileshlerni qolgha keltürgenlikini bildürgenidi.

Stéphén harpér: jé'an chréti'én xitaygha yaxshichaq bolmaqta

Kanada bash ministiri stéphén harpér bu eyibleshlerge inkas qayturup: jé'an chréti'én ependi birlirining közige issiq körünmekchi boluwatidu. Jé'an chréti'én bash ministirliq qilghan 13 yilda, 6 qétim olimpik musabiqisi boldi,u peqet bir qétimqisighila yeni 1996 - yili amérikining atlanta shitatida ötküzülgen olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashti. Men bashtila méning küntertiplirim zich orunlashturulghan bolghachqa béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnishalmaydighanliqimni, buning siyasi bilen alaqisi yoqluqini éniq éyttqan idim, dédi.

Jason kénnéy :jé'an chréti'én mal - dunya qayghusida

Kanada fédéral hökümiti ichki kabintining ministiri jason kénnéy bolsa, jé'an chréti'énning bash ministirliq wezipisidin ayrilghandin kéyin kö'ébektiki "powér guruhi" shirkiti teripidin meslihetchilikke teklip qilin'ghanliqini we aridin 2 ay öte - ötmeyla bu shirketning yuqiri derijilik xadimlirini bashlap xitaygha barghanliqi we kéyinki bir qanche yilda köp qétim xitaygha qatrighanliqi we uning shexsi pul ‏ - dunya qayghusi ichide qalghanliqini tekitlep: kanadaning nöwettiki xitay siyasiti bezi kishilerning shexsi menpe'etini közde tutup emes, belki kanadaning qimmet qarishi we menpe'etini chiqish qilghan. Bash ministir stéphén harpér kanadaning menpe'eti we qimmet qarishigha,kishilik hoquq qarishi we bashqa munasiwetlerge wekillik qilidu. Jé'an chréti'en bolsa özining xususiy mal ‏ - dunya we iqtisadi menpe'etlirige wekillik qilidu, dédi.

Jason kénnéy sözide jé'an chréti'en dewride yürgüzülgen xitay siyasitining kéyinki künlerde uning xitay bilen bolghan soda munasiwetlirige keng yol échip bergenlikini eskertip ötti.

1993 - Yili 10 - aydin 2003 - yili 12 - ayghiche 10 yil kanada bash ministiri bolghan jé'an chréti'én bu mezgillerde kanadaning yuqiri derijilik soda wekiller ömikini bashlap 4 qétim xitaygha barghanidi. Emma uning yéqinqi ikki yilda soda shirketlirining wekillirini bashlap xitayni 40 qétimgha yéqin ziyaret qilghanliqi ilgiri sürülmekte.

Kanadaning xitay siyasiti özining menpe'eti we qimmet qarishi asasigha qurulghan

Kanada medeniyet ministiri jason kénnéy dalay lamagha pexri puqraliq sheripi bérish heqqidiki jé'an chréti'énning eyibleshliri heqqide toxtilip: dalay lamagha kanadaning pexri puqraliq sheripini bérish mesilisige kelsek, kanada parlaméntidiki her qaysi partiyilerning birdek qoshulushi bilen bu qarar maqullandi. Libéral partiyisimu öz waqtida buninggha toluq awaz qoshqanidi. Kanada birawgha sherep puqraliq salahiyiti bérish - bermeslikni bashqilarning chirayigha qarap békitmeydu, dédi.

Sabiq bash ministir jé'an chréti'énning bayanatchisi jason kénnéyning bu eyibleshlirini ret qildi we jé'an chréti'énning özining menpe'etini chiqish qilip emes, belki ré'alliqni sozligenlikini, kanada soda sahesidikilerning köplirining xitay bilen munasiwetni yaxshilighandila, andin xitayning kishilik hoquq xatirisini yaxshilashqa ilham bergili we ikki terepning soda munasiwetlirini heqiqiy yosunda ilgiri sürgili bolidighanliqigha ishinidighanliqini, eskertti.

Xitayning hökümet gézitliri jé'an chériti'enning stéphén harpérni eyibleydighan sözlirini birinchi betke bésip, béyjingning stépén harpérgha bolghan naraziliqini ipadilidi.Xitay metbu'atlirida stéphén harpér we jason kénnéylérning jé'an chréti'én heqqidiki sözlirini tilgha almidi.
Jé'an chréti'én bash ministir bolup turghan mezgilde, libéral partiyisi hökümiti xitaygha mayil siyaset yürgüzgen idi.