Yettinchi nöwetlik xelq'araliq türk tili qurultiyigha köp sanda Uyghur türkolog qatnashti

Uyghur türkologlardin shinjang uniwérsitéti oqutquchisi proféssor, doktor gheyretjan osman, “Qeshqer dé'aliktida saqlinip kelgen oghuzche söz atalghular” mawzuluq maqalisini, merkiziy milletler uniwérsitéti oqutquchi dotsént, doktor molliniyaz turniyaz ependi “Tilimizning fontékigha bay til ikenlikining tawushluq asasiy”, alim yüsüp we patigül memet “Uyghurchidiki tawush özgirishi” namliq maqalisini, shinjang pidagokika uniwérsitéti oqutquchisi dotsént, doktor abdusalam shükür noh, “Qedimqi türk tilining isitilistikiliq alahidiliri”, béyjing milletler neshriyati Uyghur bölümining mudiri exmetjan sayram, “Türkche - Uyghurche ahangdash sözler heqqide” namliq maqalisini, merkiziy milletler uniwérsitéti oqutquchisi, profssor, doktor munewwer hebibulla xanim, “Salarchidiki pé'illarning buyruq rayining étimologiyisi toghrisida” namliq maqalisini oqup ötti.

Yighinning échilish nutuqini türkiye parlaménti bashliqi jemil chéchek sözlidi. U nutiqida türk tili uchrawatqan eng zor xewplerdin birining tilning bulghinishi ikenlikini körsitip mundaq dédi: “Bir milletning tili buzulsa, kültüri weyran bolidu, ilim hayati buzulidu. Tilning jem'iyettiki ishlitilishimu buzulidu. Sözlishishte qiynilimiz. Buning bilen, bashqa tillarda sözlishishke bashlaymiz. Öz - ara yatlishish kélip chiqidu. Öz - ara salam bergende oxshash bir keypiyat, oxshash bir dunyani hés qilalighan insanlar otturisidiki ariliq yiraqlishidu. Netijide bügünni we kelgüsini yaritishta qiyinchiliqqa duchar bolimiz.

Milliy en'enimizni ewladtin ewladqa yetküzüshte, bir - birimiz bilen munasiwet ornitishta, nesiller arisidiki munasiwetni saqlashta qiyinchiliqlargha uchraymiz. Künimizde yüz bériwatqan hadise buningdin ibaret.

Meshhur sha'ir fuzulini, baqini chüshenmeydighan haletke chüshüp qalduq. Bügünki yéngi nesil 1923 - yili yézilghan chanaqqel'e dastanini chüshenmeydu. Eslide bu dastan, dölitimizning, xelqimizning tarixi, millitimizning musibitidur. Buni bilishimiz, buni öginishimiz we chüshinishimiz shert.

Mu'awin bash ministir bülent arinch ependi, yighinda qilghan nutiqida tili yoq milletning kültüriningmu weyran bolidighanliqini körsitip mundaq dédi: “Tilda üstünlükke érishelmigen bir milletning, kültür jehettinmu heqiqiy üstünlükke ige bolalmaydighanliqini yadimizda tutishimiz kérek.”

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, yettinchi nöwetlik türk tili qurultiyida oqup ötülgen maqalilerning köpi dunyaning herqaysi rayonliridiki yoq bolushqa yüz tutqan kichik türkiy tillar we dunyadiki chong döletlerning til siyasiti heqqide bolup, Uyghur tilshunaslarning Uyghurchining échinishliq ehwali heqqide héchqandaq gep - söz qilmasliqi diqqitimizni tartti.

Biz bu yighin heqqide tesiratini élish üchün bu yighin'gha qatnishiwatqan ismini ashikarilashni xahlimighan Uyghur doktor oqughuchi bilen söhbet élip barduq.

Ismini ashikarilashni xahlimighan doktor oqughuchi bu yighinda Uyghur tilining bügünki weziyiti heqqidimu ilmiy tetqiqatlarning kemchil bolghanliqini bayan qildi.