Se'udi erebistanida türkistan kéchiliki ötküzüldi

Pa'aliyetke se'udi erebistanning her qaysi jayliridin kelgen islam mutepekkurliri we diniy ölimaliri ishtirak qildi. Pa'aliyet “Dunya musulman yashliri kulubi” ning terkibidiki türkistan komitéti teripidin uyushturulghan bolup, komitétning mes'uli abdurahman ebu mensur we bash sékrétari sirajidin ezizilerning tirishchanliqi bilen ötküzülgen. Pa'aliyetke Uyghurlarning meshhurliridin ustaz rehmetulla anayetulla, emin abdulghafur, doktor abdulla qurban, ednan türkistani, abdulhemid tash, salah qanat we bashqilar ishtirak qildi.

RFA/Omerjan

Pa'aliyetning kün tertipi

Pa'aliyet qur'an kerim tilawiti bilen bashlan'ghan bolup, tilawetni mekkidiki Uyghur ösmürliridin muhemmed emin qildi, andin Uyghur oqughuchilar namidin sadiq isma'il sözge chiqip, Uyghur élining hazirqi weziyitini we musulmanlarning dinini we milliy kimlikini saqlap qélish yolida uchrap kéliwatqan tehditler hem qiyinchiliqlar, shundaqla tughut cheklesh siyasiti seweblik nurghun Uyghur perzentlirining öz wetinide qara nopus bolup yashashqa mejbur bolup qalghanliq ehwali heqqide qisqa we mezmunluq melumat berdi. Shuningdin kéyin Uyghurlarning hazirqi weziyiti eks ettürülgen wesiqiliq filim qoyup bérildi. Andin “Dunya musulman yashliri kulubi” terkibidiki türkistan komitétining mes'uli abduraxman ebu mensur sözge chiqip, Uyghur élining hazirqi weziyitidin qisqiche melumat berdi. Andin “Dunya musulman yashliri kulubi” mejlisining mu'awin re'isi we se'udi erebistan parlaméntning sabiq mu'awin re'isi doktor abdulla ömer nesif sözge chiqip munularni sözlidi:
“Sherqi türkistan mesilisi musulmanlar arisida untulup qéliwatqan bir mesile. Shunchilik muhim bir mesilining untulup qélishi rastinila échinishliq ehwal. Sherqiy türkistanda boluwatqan zulum diniy telimni chekleshtin awwal kishilik hoquqning depsende qiliniwatqanliqidur. Démek, u yerde heq-hoquqlar depsende qiliniwatidu. Biz sherqiy türkistanliq musulmanlarning heq-hoquqini telep qilishimiz lazim.”

Uyghurlarning échinishliq weziyiti

Abduraxman ebu mensur mundaq dédi: “Sherqiy türkistandiki musulman qérindashlirimiz xitaydek chong bir döletning mustemlikiside qalghanliqi üchün dunyada köp sanliq musulmanlar sherqiy türkistan musulmanliri heqqide köp nerse bilmeydu. Bérmida buddistlar teripidin musulmanlargha zulum qiliniwédi, pütün dunya musulmanliri heriketke keldi, ulargha yardem toplash pa'aliyetliri bashlinip ketti. Halbuki, sherqiy türkistandiki musulmanlar 60 yildin biri zulum chékiwatidu, dini we milliy erkinliki depsende qiliniwatidu, Uyghurlar öz wetinide yekliniwatidu. Dunya musulmanliri bu échinishliq ehwalni bilmeydu. Musulmanlar pelestinnila bilidu. Halbuki, pelestin xelqi pelestinde köp sanliqni igilep yashap kelmekte. Emma sherqiy türkistanda yerlik musulmanlarning sani köchmen xitaylarning sanigha nisbeten az sanliqni teshkil qilidighan halgha kélip qalmaqta. Buni az dep xitay hakimiyitining sherqiy türkistan'gha 200 milyon xitay yerleshtürüsh pilani yerlik musulmanlarni endishige salmaqta. Sherqiy türkistan qizliri heqiqeten güzel qizlar bolup, xitay da'iriliri ularni zorluq bilen ichkiri ölkilirige élip bérip ularning hayatini nabut qilmaqta. Yene nurghun balilar tughut cheklesh siyasiti seweblik qara nopus bolup tughulghanliqtin, ne oqush, ne dawalinish tereptin behrimen bolalmay turmaqta. Chet'ellerge chiqalaydighan Uyghur yashliri yoqning ornida, bir amallarni qilip chet'ellerge chiqip oqushqa bashlighan sherqiy türkistanliq balilardin 150 baligha bizning komitétimiz oqush puli bérip kelmekte. Sherqiy türkistan weziyitini tonushturush üchün mexsus téléwiziye qanili qurush teklipi ötken yili otturigha qoyulghan bolup, yéqinda bu ish emelge ashidighan boldi.”

Shuningdin kéyin, se'udi erebistanida igilik tikligen meshhur bay merhum abdughufur hajimning oghli emin hajim pa'aliyetke ishtirak qilghan méhmanlargha Uyghur dastixini sélip keng ziyapet berdi. Bu bir tereptin Uyghurlarni tonutush, yene bir tereptin Uyghur ta'amlirini tonushturush üchün idi. Shunga dastixan peqet Uyghur ta'amliri bilenla tolghan. Mesilen: samsa, chöchüre, polu qatarliq ta'amlar Uyghur ashpezliri teripidin hazirlan'ghan. Méhmanlar nöwettiki Uyghur dastixinidin nahayiti memnun bolghanliqini bildürüshni untup qalmidi we emin abdughufur hajimgha alahide köp rehmet éytishti. Shu munasiwet méhmanlargha nejib kilanining “Türkistan kéchiliri”, toxti axun erkinning “Untulghan islam diyari sherqiy türkistan” we “Sherqiy türkistan musulmanlirining mesilisi” namliq eserliri tarqitildi.